|
8- sinfda qo’llaniladigansinfdantashqari ishlar.
Ekskursiya darsi.
Umumiy ta' lim o' rta maktabda o' quvchilarni politexnik jihatdan tayyorlash uchun eng muhim vositalaridan biri ishlab chiqarishlarda o' tkaziladigan ekskursiyalardir. Ishlab chiqarishlarda o' tkaziladigan ekskursiyalar ta' lim tarbiya jihatidan katta ahamiyatga ega. Ekskursiyalar nazariya bilan amaliyotni bir- biri bilan chambarchas bog' laydi. O' quvchilarda mehnatga bo' lgan va kasbga moyillik boryo' qligini aniqlashda yordam beradi. Ekskursiya uchun ob' ekt sifatida faqat yirik va faqat kimyoviy ishlab chiqarishlardan emas, balki kimyoviy bo' lmagan kichikroq ishlab chiqarishlardan ham foydalanishmumkin. Ekskursiya o'tkaziladigan bu ishlab chiqarishlarda o' quv dasturida ko' rsatilgan jarayonlar bo'lishi kerak. O' tilgan va o' tiladigan o' quv materiali unda qo' llanilgan ko' p ko'rgazmali va kimyoviy tajribalar yordamida kimyoviy moddalar va kimyoviy
jarayonlar sanoatda qo' llanishini faqatgina ekskursiya vaqtida o' quvchilarga aniq dalillar bilan tushuntirish mumkin. Ekskursiya davomida o' quvchilar sanoatdagi xom ashyo va undan olingan mahsulotlar, asosiy va qo' shimcha apparatlarning ishi va tuzilishi, texnologik jarayonlar bilan tanishib kimyoviy sanoat haqida aniq
tushunchaga ega bo' ladi. Bunda dars davomida ko' rilmagan ayrim tajribalarni, muhandislik inshootlarni o' z ko' zi bilan ko' radi. Bu ekskursiyalar davomida aniq misollarda xomashyoni kompleks qayta ishlash yo' llari, qo' shimcha mahsulotlardan to' g' ri foydalanish hamda sanoat texnologiyasini yanada mukamallashtirish yo' llarini hozirgi zamon fan yutuqlari orqali tushuntirish mumkin. Ekskursiya davomida o' quvchilar kuchi bilan kimyodan ko' rgazmali qurollar,kollekziyalar, sxema, maketlar, modellar yasash, shu davr ichida
ularni grafik ma' lumotini oshirish, apparatlarni sxemasini chizishni o' rgatish mumkin. O' quv ekskursiyalarni o' tkazishga tayyorgarlik ekskursiya ob' ektini tanlashdan boshlanadi. 8 sinfda ekskursiyalarning taxminiy ob' ektlari. Mineralogiya va o' lkashunoslik muzeylari. Sanoat va qishloq xo' jalik korxonalaridagi kimyo laboratoriyalari, dorixonalar, suvtozalash inshootlari. 9 sinfda ekskursiyalarning taxminiy ob' ektlari: sul' fat kislota ishlab chiqarish, mineral o' g' itlar ishlab chiqarish zavodlari, mineral o' g' itlar omborlari, zement, g'isht, shisha va tandir ishlab chiqaradigan korxonalar, elektrokimyoviy ishlab chiqarishlar.10- 11 sinfda ekskursiyalarning taxminiy ob' ektlari. Neftni va
tabiiy gazni qayta ishlash korxonalari. Yog' olish va yog' larnigidrogenlash zavodi, sovun ishlab chiqarish zavodi. Shakar ishlab chiqarish. Ekskursiya sinf sharoitidan tashqarida o' tkaziladigan darsdir.Ularni maktab ta' til kunlari o' tkazish mumkin. Yil davomida 8- 9 sinflarda kamida bir marta, 10- 11 sinflarda kamida ikki marta ekskursiya darslarini o' tkazish kerak. Ekskursiya ham dars kabi ma' lum bosqichlarga ega, dars kabi muayyan reja asosida o' tkaziladi. O' quvchi ekskursiyadan oldin sanoatda ishlatiladigan moddalarning tarkibini, tuzilishini va sanoatda olinishini bilishlari zarur. O' qituvchi o' zi oldin ishlab chiqarish korxonasini yaxshi o' rganishi zarur.
Buning uchun quyidagilarni bajarishi zarur:
a) tegishli adabiyotni o' qiydi;
b) ekskursiya ob' ekti bilan oldindan mutaxassis yordamida tanishadi,
v) mutaxassis bilan o' quvchilar qiladigan ishni kelishadi;
g) ekskursiya rejasini chizadi. Ekskursiya ikki soatdan oshmasligi kerak. (bunga maktabdan zavodga borish vaqti kirmaydi).
O' quvchilar bilan yo' l harakati va texnika xavfsizligi to' g' risida
oldindan suhbatlashish kerak. Ekskursavodga ko' proq nimaga e' tibor berishni va apparatlarning ishlashini tushuntirishda o' quvchilarga orqasini o' girib gapirmasligini tayinlashi va iloji boricha ekskursavod sifatida kimyo laboratoriyasini xodimi bo' lishiga erishishi kerak. Ekskursiyadan oldin esa o'qituvchi maxsus kirish mashg' uloti o' tkazadi. O' qituvchi kirish mashg'ulotida quyidagi vazifalarni hal qiladi:
a) Ekskursiyadan ko' zda tutilgan maqsadni aniqlab beradi;
b) Ekskursiya ob' ektining kimyoviy mohiyatini umumiy tarzda tasvirlab beradi;
v) O' quvchilarni ekskursiya rejasi bilantanishtiradi;
g) O' quvchilarni kichikroq guruhlarga bo' ladi;
d) Har bir guruhga aniq topshiriq beradi, har bir guruh nimalarni alohida kuzatishi, nimalarning rasmini solishi, tayyor mahsulotlardannamuna olish ishlarini tayinlaydi.
Kimyo, fizika, biologiya va geografiya kabi fan o' qituvchilari birgalikda kompleks ekskursiya o' tkazishlari yanada yaxshi natija beradi. Bunda o' quvchi ishlab chiqarish korxonasini har tomonlama to' liq o' rganish imkoniyatiga ega bo'ladi va fanlar orasidagi uzluksiz bog' liqlikni yaxshiroq his qiladi. Ishlab chiqarishga boriladigan ekskursiya taxminan quyidagi reja asosida o' tkaziladi:
1. Butunishlab chiqarishning tavsifi (uning paydo bo' lishi, rivojlanishi, vazifalari).
2. Xomashyo va uni tayyorlash.
3. Ishlab chiqarish bosqichlari.
4. Ishlab chiqarish mahsulotlari.
5. Ishning uyushtirilishi, mexanizatsiya, avtomatizatsiya.
6. Tayyor mahsulotlarni iste' molchiga yetkazish.
7. Ishchi kasblari haqida suhbat.
O' qituvchi rejani o' zgartirishi mumkin. Ekskursiyaga yakun to' planadi. O'quvchilar ekskursiyadan keyinroq olgan taassurotlari eskirib qolmay, o' zlari to'plagan material to' g' risida so' zlab beradilar va o' z axborotlariga tegishli to' g' risida so' zlab beradilar va o' z axborotlariga tegishli ilova qiladi. Ba' zan maktabda maxsus kecha o' tkazib yakunlanadi. Biz aniq korxonalarga ekskursiyaga borish va o' tkazish rejalarini sizga tavsiya etmoqchimiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
