8- mavzu. Davlat budjeti, soliqlar va davlat qarzi reja

Davlat budjeti daromad qismining bajarilishi (YaIMga nisbatan % da)

5

 

Ko‘rsatkichlar  2010  2011 

2012 

2013 

2014 

2015 

2016 

2017 

2018 

Daromadlar 

jami 

22,1  21,9 

22,0 

22,0 

21,9 

21,3 

20,6 

19,9 

19,4 

1. Bevosita 

soliqlar 

5,8 

5,8 

5,6 

5,3 

5,1 

5,1 

4,9 

4,6 

3,8 

2. Bilvosita 

soliqlar 

11,1  10,6 

10,8 

11,3 

11,6 

11,2 

10,6 

10,5 

10,1 

3.Resurs 

to‗lovlari 

hamda mulk 

solig‗i 

3,4 

3,4 

3,4 

3,3 

3,0 

2,8 

2,7 

2,8 

3,1 

4. Boshqa 

daromadlar 

1,8 

2,2 

2,2 

2,2 

2,2 

2,2 

2,4 

2,1 

2,4 

 

Yagona  soliq  stavkasi  2007  yilda  13    %  ga,  2012  yilda  esa  5  %  gacha 

pasaytirildi. 

Bu chora tadbirlar iqtisodiyotga soliq yukini kamaytirish imkonini berdi.  

Agar  davlat  budjeti  daromaadlarining  YaIMdagi  ulushi  2000  yilda      28,5  % 

bo‗lgan bo‗lsa 2005 yilda 22,5 % ni 2018 yilda 19,4 % ni tashkil etdi (8.4-jadval).  

Bizga  ma‘lumki    Yagona  yo‗l  jamg‗armasi,  Maktab  ta‘limini  rivojlantirish 

jamg‗armas, Pensiya jamg‗armasi va  Bandlilikka  ko‗maklashish jamg‗armasini o‗z 

ichiga  olgan  davlat  nobudjet  fondlariga  to‗lovlar  ham  soliq  mazmuniga  ega  bo‗lib   

                                                           

5

 O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ma‘lumotlari 

---

 

9 

tovarlarlar  va  xizmatlar  tannarxiga,  ularning  sotilish  bahosi  ko‗tarilishiga, 

raqobatbardoshliligi  pasayishiga  olib  keladi,  shuningdek  korxonalar  moliyaviy 

resurslari  qisqarishini  keltirib  chiqaradi.        Nobudjet  davlat  jamg‗armalarini  ham 

qo‗shib hisoblanadigan  jamlanma budjet daromadlarining YaIMdagi ulushi sifatida 

aniqlanadigan  soliq  yukining  ham  kamayishini  kuzatishimiz  mumkin.    2001-2017 

yillar  davomida  iqtisodiyotga  umumiy  soliq  yuki  40  foizdan  29  foizgacha 

pasaytirildi. 

Iqtisodiyotga 

soliq 

yukining 

pasaytirilishi 

korxonalarning 

moliyaviy 

resurslarining  ko‗payishiga    olib  keldi.  ―  Bu  o‗z  navbatida  investitsiyalarnig 

ko‗payishi,  korxonalarning  aylanma  mablag‗larini  to‗ldirish,  ishchi  va 

xizmatchilarning ish haqi va daromadlarini oshirish uchun qo‗shimcha manba bo‗lib 

xizmat qilmoqda. 

 2014  yilda  yuridik  shaxslar  daromadiga  solinadigan  soliq  stavkasi  8.5%  dan 

8%ga,  kichik  korxona  va  mikrofirmalar  uchun  yagona  ijtimoiy  to‘lov  25%  dan 

15%ga  pasaytirildi.  

Natijada iqtisodiyotga davlat budjeti daromadlari bo‗yicha hisoblanadigan soliq 

yuki  20, 6 % gacha pasaydi.   

Bu yillar davomida soliq yukining pasayishi soliq  stavkalarining kamaytirilishi 

bilan  birga  investorlar  va  tadbirkorlar  uchun  soliq  imtiyozlari  ro‗yxatining 

kengaytirilishiorqali  ro‗y  berdi.  Tahlil  qilinayotgan  davrda  to‗g‗ri  soliqlarning 

YaIMdagi ulushi  7,5 % (2000 y) dan 3,8 % (2018 y.) gacha pasaydi. 

Mol-mulk  solig‗i  va  resurs  to‗lovlarining  YaIMdagi  va  yalpi  soliq 

tushumlaridagi  ulushi  kamayib  borganligini  ta‘kidlash  lozim.  Bu  soliqlarning 

YaIMdagi ulushi 2010 yilda 3,4 %ni, 2018 yilda 3,1 %ni tashkil etdi.