8 – mavzu dasturlash tiliga asoslangan xavfsizlik

8 – MAVZU

1. 
   Dasturlash tiliga asoslangan xavfsizlik – dasturlash tillarining xususiyatlari to`plamidan kelib chiqqan holdailova xafvsizligini oshirish texnologiyalari to`plamini nazarda tutadi.
   

• 
  Dasturlash tiliga asoslangan xavfsizlik operatsion tizim xafvsizligi yetarli bo`lmaganligi bois, ilova sathida xafvsizlikni ta`minlashga asoslanadi.
  

2. 
   Dasturlash tiliga asoslangan xavfsizlikning maqsadi – dastur kodini dasturiy ta`minot xavfsizlik siyosatiga mosligi xususiyatlari mavjudligini kafolatlashdan iborat.
   
3. 
   C va C++ dasturlash tillari xavfsiz bo`lmagan dasturlash tillariga yaqqol misol bo`la oladi.
   
4. 
   Java va C# dasturlash tillarida ba`zi muammolar bo`lsada, xafvsiz dasturlash tillariga yaqqol misol bo`la oladi. Yuqori funksional dasturlash tillari bo`lgan Haskell, ML yoki LISP ham xavfsizdir.
   
5. 
   Xavfsiz bo`lmagan dasturlash tillarining asosiy afzalliklaridan biri bu – tezkorlik.
   
6. 
   Dasturlash tillari quyidagi sabablarga ko`ra xotiradan xavfsiz foydalana olmasligi mumkin:
   

• 
  ko`rsatkichlardan foydalanganligi bois;
  
• 
  shartsiz tip o`zgartirishlaridan foydalanish;
  
• 
  Massiv chegarasini tekshirmaslik natijasida;
  
• 
  Null ko`rsatkichga moyil bo`lish natijasida;
  
• 
  Dasturlovchi tomonidan boshqariladigan xotirani qayta joylashtirish.
  

7. 
   C, C++ va Pascal dasturlash tillari yaxshi tiplar xavfsizligiga ega sanalmaydi.
   

Tiplar xavfsizligiga ega dasturlash tillariga Java, C#, Modula, Scheme, ML va Haskellni olish mumkin.

8. 
   C++ dasturlash tilida private, public, protected turidagi ko`rinish turi mavjud bo`lsa, Java dasturlash tilida ularning soni 4 ta, ya`ni default turidagi paket ko`rinishi (package) ham mavjud.
   

9 - MAVZU

9. 
   
   
10. 
    C dasturlash tili Dennis Ritchie tomonidan 1972 yilda yaratilgan. C protseduralarga yo`naltirilgan til. C, C++ asosan drayver yozishda ishlatiladi. C strukturalangan dasturlash tili.
    
11. 
    Protsedura – funksiya, metod sifatida ma`lum. Protsedura tili – programma qo`yilgan muammoni yechishi uchun qadamlar ketma-ketligini aniqlaydi.
    
12. 
    Xavfsiz bo`lmagan funksiyalar: gets(), strcpy(), strcat(), sprint().
    
13. 
    Xavfsiz analoglar: fgets(), strncpy(), strncat(), snprintf().
    
14. 
    SEI CERT C++ Coding Standard 80 dan ortiq qoidalardan tashkil topgan bo`lib, ular jami 11 ta bo`limga ajratilgan.
    

10 – MAVZU

15. 
    C# - dasturlash tili; .Net esa bu – freymvork
    
16. 
    Assembly – bir yoki bir nechta .cs fayllarni kompliyatsiya qilishda hosil bo`lgan .dll yoki .exe.
    
17. 
    ASP.NET (.NET uchun Active Server Pages). ASP.NET xavfsizlik xususiyati: aloqa xafsizligi; Autentifikatsiya; Konfiguratsiya; Ma`lumotdan foydalanish xavfsizligi; koddan foydalanish xavfsizligi; istisno holatlarni tutish (Exception Handling).
    
18. 
    ASP.NET da Forms Autentifikatsiya va Windows Autentifikatsiya mavjud.
    
19. 
    Koddan foydalanish xavfsizligi (Code Access Security, CAS). CAS deganda, biz kodimiz amalga oshirish mumkin bo`lgan tizim resurslaridan foydalanishni va kodimiz bajaradigan imtiyozli amallar turini cheklashni nazarda tutamiz.
    

11 – MAVZU

20. 
    Sandboxing ajratish usullari 2ta.
    
21. 
    TCB (Trusted Computing Base) – ishonchli hisoblash bazasi. TCB deganda, tizimni xavfsiz muhit bilan ta`minlash uchun birlashgan hisoblash tizimining barcha, apparat, proshivka va dasturiy ta`minot komponentlari tushuniladi.
    
22. 
    Foydalanishlarni boshqarish quyidagilarni o`z ichiga oladi: - huquqlar/imtiyozlar; - ishtirokchilar (ya`ni, foydalanuvchi, jarayonlar, tashkil etuvchilar); - tomonlarga huquq beruvchu siyosat; - TCBni tarkibiy qismi bo`lgan, siyosatni amalga oshirish uchun ish vaqti monitoringi.
    
23. 
    Ajratishning 4 ta turi mavjud: - fizik ajratish; - vaqtinchalik ajratish; - mantiqiy ajratish; - kriptografik ajratish.
    
24. 
    Eng kichik ajratish elementi – protses.
    
25. 
    UNIX OTda fayllar& kataloglarda 3 turdagi foydalanuvchilar (obyekt egasi, guruh, qolganlar) uchun 3 ta imtiyozlar (r, w, x) mavjud.
    

12 - MAVZU

26. 
    Konfidensiallik uchun eng sodda ko`rinishda ma`lumotlarni tasniflash ularni maxfiy (Secret) va ochiq (Public) turlarga ajratadi.
    
27. 
    Yaxlitlik uchun ma`lumotlar 2 guruhga ajratiladi: zararlangan va zararlanmagan.
    
28. 
    Axborot oqimini 2 turga: aniq va yashirin turga ajratish mumkin.
    

13 - MAVZU

29. 
    
    
30. 
    Klass va metod nomlari uchun Paskal ko`rinishidan (PascalCase) foydalanilish kerak.
    

Metod parameterlari va o’zgaruvchi nomlari uchun Kamel ko`rinishidan (CamelCase) foydalaniladi.
14 – MAVZU

31. 
    OT buyruqlari inyeksiyasi: - [e-mail]; rm –fr /
    
32. 
    SQL inyeksiyasi: - [e-mail]’; DROP TABLE Customers;--
    

- [e-mail]’; exec master.dbo.xp_cmdshell
15 – MAVZU

33.