7398b1cc-0a47-4d0e-b58e-dd2544d80cac pdf

3-MAVZU: BIZNES  MULOQOT SHAKLLARI 
1-  topshiriq.  Matnni  o’qing.  Matndagi  ma’lumotlar  asosida  BBB  jadvalini 
to’liring.  
Ko’pchilikka  o’z  maqsadingizni 
tushuntirishda 
quyidagilarga 
alohida ahamiyat berishingiz ma’qul bo’ladi. 
1.  O’z  chiqishlaringizni 
shunday  tashkil 
qilingki, hamma 
ishtirokchilar «Men buni xoxlaymanmi?» va «Men buni uddalay olamanmi?» 
-  degan  savollarga  to’la  javob  bera  olishsin.  Lekin  bunda  juda  ham  tugal 
ma’lumot  bermang  va  o’z  obru-e’tiboringizga  urg’u  berish  bilan  Siz  bilan 
muloqot  qiluvchilarni  noqulay  ahvolga  solib  qo’ymang.  Hamma  ham  Siz 
singari bilimli va omadli bo’lish mumkinligini his qilsin hamda «Men shubhasiz 
buni qila olaman!» degan qat’iy xulosaga kelsin. 
2.  Chiqish  juda  ham  uzoq  vaqt  davom  etishi  maqsadga  muvofiq  emas, 
uning  Sizdan  ma’ruza  eshituvchilar  kutgan  vaqt  xajmida  tashkil  etilishi 
maqsadga  muvofiq.  Agar  buning  iloji  bo’lmay  qolsa,  25-30  daqiqalik  ma’ruza 
qilgan  ma’qul.  Ko’p  vaqt  davom  etgan  tadbir  insonni  charchatib,  uning 
ma’lumotni to’g’ri qabul qilishiga mone’lik qiladi. 
3. O’z chiqishlaringizni quyidagi reja asosida uyushtiring. 

---

191 
 
- Kirish 
- Nima to’g’risida gapirishingiz kerakligi xaqida so’zlab bering 
- Asosiy qismda kerakli ma’lumotni bering 
- Xulosa qismi 
- Nega bu xaqda gapirganingizni tushuntirib bering. 
4. Doimo ma’ruzangizning asosiy maqsadini nazardan qochirmang. 
5. Birinchi  o’n  daqiqada  yangi  ma’lumotlar  va  fikrlar  bering,  keyingi  o’n 
daqiqada 
bu 
ma’lumotlar 
bilan 
bog’liq 
yaxshi 
va 
yomon 
imkoniyatlarni/sharoitlarni  tushuntirib,  uni Sizni  eshituvchilar  qiziqishlari  bilan 
solishtiring. Oxirgi o’n daqiqada yuqorida gapirganlaringizdan hulosa chiqaring 
va xodisalarning keyinchalik rivojlanish yo’nalishlarini ko’rsating. 
6. 
Hulosa 
sifatida, 
albatta, 
tinglovchilardan 
nima 
xoxlayotganligingizni eslatib qo’yishni yoddan chiqarmang. 
7.  Qog’ozga/daftarga/kitobga  qaramasdan  gapiring.  Agar  texnik 
imkoniyatlar bo’lsa, kompyuter prezentatsiyasidan foydalaning. 
8.  Ko’proq «Siz» va «Bizlar» deb gapiring, «Men» ni kamroq ishlating. 
9.  Esingizda  qolsin  -  ommaviy  chiqishingizning  taxminan  90  foizi 
o’zingizning  kimligingiz  xaqida  ommaga  ma’lumot  berishdir.  Chiqishingiz 
muvaffaqiyatining faqatgina 10  foizga  yaqinigina Sizning  gapirayotgan 
gapingiz  ma’nosi bilan bog’liq, 40 foizi esa ovozingiz,  intonatsiya va ritmingiz 
bilan va nihoyat 50 foizi gavda harakatingiz (ya’ni, bosh harakati, qo’l va oyoq 
harakati, ko’zlar xolati) bilan aniqlanadi. 
10.  Gapirayotganda  intonatsiyani  va  jestikulyatsiyani  (qo’l  va  tana 
harakatlarini) asosiy fikrga urg’u berish uchun ishlatishga harakat qiling. 
11. Auditoriyada  ko’proq  harakat  qiling,  jonsiz  predmetday  sahnada 
qotib turmang. 
12. Ma’ruzangizda  vizual  qo’llanmalarni  ishlatishga  harakat  qiling. 

---

192 
 
Masalan,  chizmalarni,  grafiklarni,  plakatlarni,  oddiy  va  multimedia  slaydlarni, 
video  va  audio  materiallarni  ishlatish  yaxshi  natijalarga  olib  keladi.  Lekin 
ularning ishlatilishini xonaning katta-kichikligi va odamlar soni bilan mutanosib 
ravishda amalga oshiring. 
13.  Quyidagi  qoidani  ishlatishingiz  mumkin:  «Har  bir  asosiy  fikrga 
bitta ko’rsatuv». 
14.  Menga  hech  kim  bermaydi  deb  o’ylagan  savollaringizga  albatta 
javob tayyorlab keling. 
15.  Agar  berilgan  savolga  javobni  bilmasangiz,  uni  bilaman  deb 
ko’rsatishga  harakat  qilmang.  O’ylab  ko’rib,  ma’nosiga  etganingizdan  so’ng, 
javob berishingiz haqida va’da bering yoki «Javobni quyidagi sabablarga ko’ra 
bilmayman»  deb  rostini  ayting.  Oxirida  o’z  fikringizning  qanday  ekanligni 
quyidagicha  tarzda  qo’shib  qo’ysangiz  ham  bo’ladi.  «Lekin  men  bu  haqda 
quyidagilarni ayta olaman .........” . 
16.  Ma’ruzangiz rejasini tuzing va ommaviy chiqishdan oldin uni biror-
bir kimsaga ko’rsating. 
17. O’z ma’ruzangizni video/audio kassetaga yoki diskka yozib oling va 
uni tanqidiy/kritik nuqtai-nazardan qayta ko’rib chiqing. 
18. Ma’ruzadan oldin juda ham to’yib ovqat emang.