yozilishiga e`tibor bering va imlo qoidalarini qisqacha konspektlashtiring.
Bojxona, arznoma, shartnoma, talabnoma, kamxarj, umumdavlat, o‘rinbosar,
so‘zboshi.
8-topshiriq. Rus va boshqa tillardan o‘zlashtirish yoki so‘zma-so‘z
tarjima qilish orqali yasalgan 20 ta qo‘shma (iqtisodiy) so‘zni yozing va
ularning har biriga gap tuzing.
9-topshiriq. “Xalqimizning yozuvlari” matnini o`qing va quyida berilgan
jadvalni to`ldiring.
Yozuvlar
Qo`llanilgan davri
Ahamiyati
va
kamchiliklari
Qadimiy turkiy yozuv
178
Arab
Kirill
Lotin
10-topshiriq. Matnni o’qing. O’z fikr mulohazalaringizni bildiring.
HIKOYAT
Undoq eshitdimki, bir kecha Xorun-ar Rashid bir tush ko’rdikim, og’zidan
barcha tishlari to’kulmish. Erta tong turib bir muabbirni chaqirib so’radikim, “bu
tushning ta’biri nedur?”. Muabbir dedi: “Ey amiralmo’minin, sening oldingda
barcha xesh, aqrabo va qarindoshlaring o’lg’usidir. Andog’kim, sendan o’zga hech
kishi qolmag’usidur”. Bu so’zni eshitg’on Xorun-ar Rashid: “Mening yuzimga
bundoq dardlig’ va anduhlig’ so’zni aytding. Mening barcha qarindoshlarim
o’lsalar, so’ngra men qandog’ ishga yararman va na yang’lig’ ro’zg’or surarman?”
– dedi va unga yuz tayoq urmoq buyurdi. So’ng boshqa bir muabbirni chaqirib,
tushin unga tahrir qildi. Muabbir dedi: “Ey amiralmo’minin, sening umring barcha
aqrabolaring umridin uzoq bo’lur”. Xorun-ar Rashid dedi: “Barcha aqlning yo’li
birdur va ikkovining ta’birining negizi bir yerga borur, ammo bu ibora bila ul
iboraning orasida farq bag’oyat ko’pdur”. Buyurdi, so’nggi muabbirga yuz tillo
berdilar...
Ey farzand, so’zning yuzin va orqasin bilg’il va ularga rioya qilg’il, har na so’z
desang yuzi bila degil, to suxango’y bo’lg’aysan. Agar so’z aytib, so’zning nechuk
ekanin bilmasang qoshga o’xsharsanki, unga to’ti derlar, ul doim so’zlar, ammo
so’zning ma’nosin bilmas.
Suxango’y shul kishi bo’lg’ayki, ul har so’zni desa, xalqqa ma’qul bo’lg’ay va
xalq ham har so’z desa unga ma’qul bo’lg’ay. Bunday kishilar oqillar qatoriga
kirgay, yo’q ersa ul inson suratida mavjud bo’lg’on bir hayvondur.
So’zni bag’oyat ulug’ bilg’il, so’z osmondin kelmas va ul xor narsa emasdur.
Qay bir so’zniki bilsang joyini o’tkarmay aytg’il, vaqtni zoe qilmag’il, yo’q ersa
179
donishg’a sitam qilg’on bo’lg’aysan. Har so’z desang rost deg’il va be’manilikni
da’vo qilg’uvchi bo’lmag’il.
Bilmag’on ilmdin dam urmag’il va undan non talab qilmag’il. Har na matlubing
bo’lsa, bilg’on ilm va hunardin hosil bo’lur. Bilmag’on hunar da’vosidin hech
narsa hosil bo’lmas, faqat behuda zahmat chekarsan.
Do'stlaringiz bilan baham: |