86. Byudjet taqchilligini moliyalashtirish usullarini izohlang. Byudjet taqchilligi, byudjet kamomadi — byudjetlati harajatlarning daromadlardan ustun boʻlishi. Kamomad rejali ravishda belgilanishi ham mumkin. Koʻpincha Byudjet taqchilligi rejalashtirilgan byudjet bilan ijro etilgan byudjetning nomutanosibligi natijasida sodir boʻladi va harajatlarning daromadlardan yuqori boʻlganligini koʻrsatadi. Davlatning Byudjet taqchilligi ni qoplash kredit emissiyasi yoki boshqa manbalar, shu jumladan muomalaga turli muddatli davlat obligatsiyalarini chiqarish hamda aholi yoki yuridik shaxslar oʻrtasida joylashtirish evaziga amalga oshiriladi.
Zamonaviy rivojlanish sharoitida davlat byudjeti taqchilligini moliyalashtirish usullari
Ko'pgina mamlakatlarda, shu jumladan Rossiyada byudjet taqchilligini moliyalashtirishning quyidagi asosiy usullari qo'llaniladi:
· Pul emissiyasi (monetizatsiya);
· Qarzlarni moliyalashtirish (ichki va tashqi);
· Davlat budjetiga soliq tushumlari, shuningdek, davlat mulkini xususiylashtirish, sotishdan tushadigan daromadlarning oshishi.
Oxirgi, uchinchi usulni faqat byudjet taqchilligini moliyalashtirish uchun qo'llaniladigan usullar bilan bog'lash qiyin. U keng tarqalgan va oddiygina byudjet daromadlarini to'ldirish maqsadida qo'llaniladi. Shuning uchun birinchi va ikkinchi usullar ko'proq byudjet taqchilligini moliyalashtirishning haqiqiy manbalari bilan bog'liq.
87. Mandell-Flemingning ochiq iqtisodiyot modelini izohlab bering. Ichki muvozanat- inflyatsiya jarayonlari mavjud bo Imagan ((yoki uning barqaror past darajasidagi) to'liq bandlik sharoitida talab va taklifning balanslashganligidir.Qisqa muddatli davrda byudjet-soliq va pul-kredit siyosati vositasida yalpi talabni tartbga solish orqali ta' minlanadi ichki muvozanat muammosi, birinchi navbatda,Tashqi muvozanat qayd qilngan, yoki suzib yuruvchi valyuta kursi sharoitida to'lov balansining nolga teng qoldig'ini ta'minlab turilishni anglatadi.Alohida holatlarda bu muammo ikki o'zaro mustaqil qismga bo 'linadi: a) joriy operatsiyalar balansining belgilangan holatini ta'minlab turish; b) valyuta zahiralarining aniq belgilangan miqdorini saqlab turish.Tashqi va ichki muvozanatni ta'minlab turish usullari bir xil: byudjet-soliq va pul-kredit siyosat. Aynm bhollarda mustaqil usul sifatida almashinuv kursi siyosati ham ajratib ko rsatiladi.
Tashqi muvozanatni ta minlash kapital harakatining mobilligi (mamlakatlararo kapital quyilishi jarayonining ichki foiz stavkasining jahon foiz stavkasiga nisbatan o' zgarishiga javoban keskinlashuvi) sababli murakkablashadi.Ichki va tashqi muvozanatni ta minlash muammosi tovar, pul va valyuta bozorlarining anmal qilishiga ta luqlidir. lchki va tashq muvozanatni ta minlash makroiqtisodiy tartibga solishning muhim muammosi sifatida yuzaga chiqadi chunk u ichki va tashqi zgaruvchilarning bir-biriga o zaro ta sirini va qayta ta' sirini ko zda tutishni talab etadi.
Ochiq iqtsodiyotda iqtisodiy siyosat tahlili Mandell-Fleming modeliga asoslangan holda amalga oshinladi Bu model qisqa muddatda iqtisodiyotni muvozanatlashtinshni ifodalaydi va kichik ochiq iqtisodivot uchun IS-LM modelining modifikatsiya qilingan shakli hisoblanadi. Ikkala model ham baholarning ozgarmasligini nazarda tutadi va yalpi talab hajmining o'zgarishi sabablari tushutiradi ular ortasidagi asosiy farq shundaki IS-LM modeli- yopiq iqtisodiyot modeli Mandell-Fleming modeli esa ochiq iqtisodiyot modeli ekanligidadir. lchki va tashqi muvozanat muammosi, ko'pincha, IS-LM modelining modifikatsiya qilingan shakli vositasida, unga uchinchi- VV egri chizig'i qo'shilib tahlil qilinadi. VV egri chizig'i to'lov balansining muvozanatli darajasini tasvirlaydi. Model ham qayd qilingan, ham erkin suzib yuruvchi valyuta kursi rejimlari uchun va kapital mobilligining turli darajalariga moslab tuziladi. Bu bobda biz Mandell-Fleming modelini quramiz va keyingi paragraflarda turli xil siyosatlarning ta 'sirlarini o'rganish uchun bu modeldan foydalanamiz.
Ko'rib turganingizdek, Mandell-Fleming modeli bz oldingi boblarda foydalangan komponentlardan qurilgan.Asosiy taxmin: mukammal kapital oqimga ega bo'lgan kichik ochiq iqtrisodiyotMukammal kapital oqimga ega bo'lgan kichik ochiq iqtisodiyot haqidagi farazlardan boshlaymiz. bu faraz shundan iboratki mamlaktdagi foiz stavkasi , jahon foiz stavkasi bilan belgilanadi. Matematik jihatdan, buni quyidagichayozishimiz mumkin. r=r*
Bu jahon foiz stavkasi egzogen o'zgarvchidir, chunki biz ko'rayotgan mamlakat dunyo iqtisodiyoti bilan shunchalik kichikki, duno moliyaviy bozoridan qarz olishi yoki qarz berishi jahon foiz stavkasiga hech gunday ta'sir qilmaydi.Mukammal kapital oqimi to'g'risidagi fikrlar oddiy tenglama bilan ifodalansada shu tenglama ko'rsatadigan takomillashgan jarayonning koo'rinishini yo'qotmasik muhim hisoblanadi. Faraz qiling, birorta vaziyat sodir bo'ldi buningnatijasida Jahon foiz stavkasi ko'tariladi. Kichik ochiq iqtisodiyotda mamlakatdagi foiz stavkalari qisqa muddatga biroz ko'tarilishi mumkin ammo bu vaziyat sodir bo'lishi bilan xorijliklar shu mamlakatga qarz berishni boshlashadi(misol uchin shu manlakatning obligatsiyalarini sotib olish bilan) Capitalni kirib kelishi mamlakat ichidagi foiz stavkasini r* ga tomon pasatiradi. xuddi shuningdek, agar har qanday hodisa mamlakat foiz stavkasini pasaytirishni boshlasa capital yugoriroq foiz topish maqsadida chetga ogib chiqib ketardi va u capital oqimi ichki foiz stavkasini yana r* gacha qaytaradi. Bundan keyin r=r* tenglama kapitalning xalqaro oqimi ichki foiz stavkasini jahon foiz stavkasi bilan teng saqlab turishga yetadi degan taxminni yuzaga chiqaradi
