7-sinf Фан: Ona tili Mavzu: Sodda va qo`shma olmoshlar. Ularning imlosi. Maqsad

7-sinf Фан: Ona tili

Mavzu: Sodda va qo`shma olmoshlar. Ularning imlosi.

Maqsad: a) ta`limiy mavzu haqida ma`lumot

b) tarbiyaviy (she`rlardan tarbiyaviy xulosalar chiqarish)

g) rivojlantiruvchi matn tuzish, mashq bajarish.

d) kasbga yo`llovchi kasbiy ma`lumotlar berish.

e) mafkuraviy tarbiya tinchlik g`oyasini, o`quvchilar ongiga sindirish.

Dars uslubi. savol javob,yozma topshiriq.

Jihozi: darslik, ko`rgazmalar, test tarqatmalari

Darsning borishi;

O`quvchilar bugun olmoshlar haqida ma`lumot olishdan oldin ayrim savollarga javob bersangiz.

1. Biz ertaga qaysi bayramni nishonlaymiz?

2. O`zbekiston Respublikasining davlat tili qaysi til?

3. Eng qadimgi turkiy asarlar qaysilar?

4. Ozbek tili haqida qaysi yozuvchi va shoirlarni bilasiz?

I Demak, Savollarimiz o`z javobini topdi. Endi mavzu haqida ma`lumot olasiz.

Bugun hamma darsga tayyor.

Baxtni har kim o`zicha tushinadi.

1- gapda bitta olmosh qatnashgan. Bu sodda olmosh deyiladi.

2- gapda ikki asos: har kim ishtirok etgan. Bu qo`shma olmoshga misol. Faqat birasosdan iborat bo`lgan olmoshlar hisoblanadi.

Kim, nima, hamma,barcha singari tub olmoshlar, kimdir, qaysidir, allakim, allaqanday singari yasama olmoshlar sodda olmoshlardir.

Tarkibida hech, bir qismlari mavjud bo`lmagan olmoshlar qo`shma olmoshlardir.

Yasama sodda olmoshlar qismlari qo`shib, qo`shma olmosh qismlariqo`shib, qo`shma olmosh qismlari esa ajratib yoziladi.

II Mustahkamlash

86-mashq. Gaplarni o`qing. sodda va qo`shma olmoshli gaplarni alohida ko`chirib yozing.

O`quvchilar doskada mashq bajarishadi. Mashq bajarilgunch o`zbek tili haqida To`yiyeva madinadan she`r tinglaymiz.

Ona tili H. Nuriy

Paxtakor xalqimning dilidek jo`shqin,

Bahordek ilhombaxsh ona tilimsan.

O`zbekcha she`r o`qir Lermantov,Pushkin

Tuganmas xazina,bitmas bilimsan

Navoiy g`azalin har bir satrida

Nafosat go`zalik shu tilga xosdir

Shunchalar qudratli bor so`zing atrida

Har bir so`z durdona yoki olmosdir

Tongotar fayzini nay navosini

Dalalar shukuhin ob havosini

Visol chog`larini dil sadosini

Odamning jamiki mudaosini

Barini barini kuylamoq mumkin

Odamda ne bo`lsa o`ylamoq mumkin

Shu qadar serma`no ona tilimsan

Tarjimon engdono ona tilimsan

Dunyoda eng ulug` muqaddas so`zni

Shu tilda aytganim bilan baxtliman

Yurak mahzanini ochqichi sensan

Sening boyligingla men qudratliman

Paxta degan bitta oddiy so`zigda

Jahonga arzirlik ulug` ma`no bor

Nega maqtamayin men onatilim

Dilrabo so`zlari o`ynatsa dilim

Mavzuni mustahkamlash uchun rasmli ko`rgazmalar asosidagaplar tuzamiz. Ideyev Xushnud, Islomov Hasan, Jorayev sheralilarga rasmli ko`rgazma beriladi (Ular gap tuzgunlariga qadar “Ona tilim” nomli qo`shiqni o`quvchilar ijrosida tinglaymiz) “Er shoiri va kabutar ko`targan bola”tinchlik g`oyasi haqida maslaxat.

III. Uy vazifalarini so`rash.

“Til bebaho xazina”mavzusida matnlar tayyorlab kelingan. Fayziyeva Mohisitora va Tosheva Shahnozalardan so`raymiz.

IV Doskada mustahkamlovchi mashqlar bajarish.

87-mashq. Ko`chiring. Olmoshlarni aniqlang, ularning imlosini tushintiring.

Ikki o`quvchi doska yoniga kelib, “O`lkamizda kuz” mavzusida suhbat uyishtirishadi.

Tosheva Shahnoza va Rahimova Zulfizarlar bu shartni bajarishadi. Barnoyeva Xolida she`r o`qiydi.

Tillarim - ellarim

Dunyoda vatan ko`p, chamanlar xo`pdir,

Har gulning o`z isi chiroylisi bor.

Dunyoda millat ko`p, zabonlar xo`pdir

Millat taqdiriga tiling baxtiyor

Yashagay dunyodaranglar betakror

Mangu ona tili nurli yo`llarda

Yashnagay yurakdan -yurakka qadar

Har bir til tilagi ezgu ellarda






Til - dil kaliti

Til bilgan el biladi


Achchiq til zaharli ilon, shirin tilga jon qurbon




Tilni avayla omondir boshing

To`rt o`quvchi ushbu maqollarni izohlaydi

Test kartochkalari tarqatiladi

O`quvchilar topshiriqqa tayyor languncha sinf a`zolari ijrosida “Ona tilim” nomli qo`shiq eshitamiz

O`zbek tilim erur naqadar go`zal

Bu tilda shoirlar kuylagay g`azal

Quloqqa yoqimli shirindir asal

Sen mening faxrimsan ey,ona tilim

Hazrat Navoiy kuylagan tilim

Ulug`bek boberlar bo`zlagan tilim

Ulug` haqiqatni ko`zlagantilim

Sen mening faxrimsan ey,onatilim

Istiqlol berdi senga xayotni

Baralla kuylayver “Dugoh”,”Bayot”ni

“Munojoy”n “Tanovor”, “Segoh”. “Sayyod”ni

Toleing bilmasin zavol barbodni

Test javoblarini tinglab, o`quvchilarni baholash.

Uy vazifasi

89-mashq. - dir qo`shimchasi yordamida so`roq olmoshlaridan gumon olmoshlari hosil qiling.

Namuna: Tashqarida nimadir taraqladi.

O`quvchilar darsimiz tugadi xayr

Shior. Shogirt agar shayx ulislom, agar qozidir

Ustuz andin rozidir tangri rozidir.