7-мавзу. Қурилиш материалларини саралаш учун технологик ускуналар. Р е ж а

Гидравлик саралаш учун машиналар ва аппаратлар

Умумий тушунчалар. Гидравлик саралагичлар заррачаларни маълум ўлчамини ажратиш учун бошланғич материални талаб қилинаётган фракцияларга бўлиш ва бошланғич маҳсулотдан бегона қўшимчаларни ажратиш учун ишлатилади.

Гидравлик сараланганда натижавий маҳсулот ва чиқиндилар олинади. Саралашнинг фойдалилиги, бошланғич материалдан олинадиган натижавий маҳсулотнинг сони билан яна тайёр материалнинг юқори даражалилиги билан аниқроғи бошланғич материалдан натижавий маҳсулот олингандаги солиштириш билан характерланади. Гидравлик саралаш вақтида суюқликда ҳаракатланаётган материал заррачалари динамик қаршиликга (инерц. кучларга) ва ишқаланиш кучлари қаршилигига учрайди. Кучлар бир вақтда таъсир кўрсатади. Зарраларни унча катта бўлмаган тезликда ҳаракатланишида ишқаланиш кучига, зарралар катталигига пропорционал равишда, оқиш тезлиги ва суюқлик қовушқоқлиги таъсири юқори бўлади.
Зарраларни катта бўлган тезликда ҳаракатланишида қаршилик кучи асосан суюқликнинг динамик қаршилиги ва ўрама ҳосил бўлиши учун кетган қувватга боғлиқ бўлади.
Зарраларнинг чўкиш тезлиги уларнинг ўлчамлари ва формаларига боғлиқдир. Гидравлик саралашда материал заррачалари бошланишига бироз тезланиш билан ҳаракатланади. Кейин эса вақт ўтиши билан у чегаравий тезликка эга бўлади ва чўкади.
Гидравлик саралашлар, “саралагич” деб номланган машина ва аппаратларда амалга оширилади. Саралагичлар иккита катта группага бўлинади. Гравитацион ва марказдан қочувчиларга. Марказдан қочувчи сепараторлар тоза сув оқими, қўшимча ва қўшимчасиздан иборат бўлади (ҳар хил циклонлар ва центрафугалар). Гравитацион саралагичларда зарраларнинг бўлиниши оғирлик кучини фарқи ҳисобига бўлади.
Оғирлик кучининг катталиги (F) қуйидагига тенг:
F = m g

бу ерда: m – зарралар массаси (оғирлиги), кг.

g – оғирлик кучини тезланиши, м/с

Гравитацион саралагичлардаги зарраларнинг фракциялари ажратиш тезланиши қуйидаги формула билан ҳам аниқланиши мумкин:

K_r = g(m₁ - m₂)

бу ерда: m₁, m₂- бошланғич маҳсулот зарраларининг массаси, кг.

“К_r“ нинг қиймати қанчалик катта бўлса, сув оқимида ажратиб олиш шунча осон бўлади.
Марказдан қочувчи сепараторларда зарраларнинг ажралиши марказдан қочувчи кучларнинг (F) фарқи ҳисобига, сув оқимида айланаётган зарраларга таъсир этиши билан содир бўлади.
F= m ω² R

бу ерда: ω – сув оқимидаги зарралар бурчак тезлиги, рад/с.

R – зарра айланиш радиуси, м.

Сув оқимидаги айланиш тезлигини ўзгартириш билан марказдан қочувчи тезланишни R бошқариш мумкин. Иккита заррани марказдан қочувчи саралагичларда ажралиш тезланиши қуйидаги формула билан аниқланади.

К_u = ω²R(m₁-m₂)