7-Мавзу. Транспорт воситалари деталларни пайвандлаш ва эритиб қоплаш йўли билан тиклашнинг моҳияти ва ундаги жараёнлар Режа

3. Чўян деталларни пайвандлашнинг ўзига хослиги.
Автомобилнинг кўпчилик таянч деталлари кулранг (цилиндрлар блоки, сцепления картери, узатиш каробкаси картери ва ҳакозо) ва ясама (орқа цилдрик ступицаси, орқа кўприк редуктори картери) чўянлардан тайёрланади. Бу деталларнинг нуқсонлари ёриқлар, ўйиқлар, синишлар, резбаларнинг шикастлинишларидан иборатдир. Бу нуқсонларни бартараф этишнинг энг қулай усули пайвандлашдир.
Чўянни пайвандлашнинг асосий қийинчилиги пайванд тиркишининг тез совиганида оқланиб (оқ чўян бўлиб) қолиш хавфининг мавжудлигидир, бунинг сабаби чўян тез совиганда графитнинг ажралиб чиқишга улгурмасдан, химик бирикма ҳолатида қолишидир. Бундай ҳолда пайванд чоки жуда қаттиқ ва мўрт бўлиб, механик ишлов бериш мумкин бўлмайди.
Чўян деталларни пайвандлашни қиздирилган (детални олдин қиздириб) ва совуқ ҳолатда бажариш мумкин.
Қизитиб пайвандлашда олдин механик тайёрлов ишлари бажарилади (ёриқ тугаш жойларини тешиш, ёриқ четларини олиш ва ҳакозо) кейин махсус печларда 550^о-600^оС гача қизитилади. Пайвандлаш ацетелин – кислород алангасида бажарилади. Эритиб қуйиш материали сифатида 6-8мм диаметрли стерженлар қўлланилади. Бу стерженлар кулранг чўяндан тайёрланиб кремнийнинг миқдори жуда юқори(3-3,5%) бўлади. Эриган металлни ташқи муҳитдан ҳимоя қилиш ва ваннадан оксидларни ажратиб чиқариш учун флюсдан фойдаланилади. Бу флюс 50%ли бура ва двуугликислий натрийлардан ташкил топади. Пайвандлашдан кейин детал термопечларда секин – аста совитилади. Қизитиб пайвандлаш туташманинг яхши сифатли бўлишини таъминлайди, лекин технологик жиҳатдан мураккабдир. Шунинг учун ҳам бу усул фақат мураккаб конструкцияли корпус деталларни пайвандлашдагина қўлланилади.
Совуқ ҳолатда пайвандлаш технологик жиҳатдан содда, шунинг учун ҳам автотаъмирлаш корхоналарида кенг қўлланилади. Электрод сифатида пўлат ва рангли металлардан ва уларнинг қотишмаларидан тайёрланган стерженлар қўлланилади. Чўян деталларни рангли металлардан тайёрланган электродлар билан пайвандлаш қимматга тушади, лекин яхши сифатни таъминлайди. Асосан темир порошоги билан қопланган мис электродлар 034-1 ва мисникел (МН-4-1) электродлар қўлланилади. Совуқ пайвандлашни диаметри 3-4мм бўлган электрод билан, тескари кутбли ўзгармас токда 20-25В кучланишда ва 120-150А токда бажариш керак.