7 mavzu. Sо‘rg‘ichlilar (Trematoda). Orthonectida, Dicemida va Nemertea tiplari

Jigar qurti tuzilishi va hayoti.
Jigar fatsiolasi yoki jigar qurti ko‘p 
tarqalgan so‘rg‘ichlilardan. U ko‘pincha, 
qo‘y, echki, qoramol, cho‘chqa, tuya va 
quyonlar 
ning jigarlarida (jigarning o‘t yo’llarida) parazitlik qilib, mazkur 
hayvonlarda turli kasalliklar qo‘zg‘atadi. Tashqi tomondan bargsimon, kattaligi 3 
sm keladigan, oq sarg‘ish rang bosh tomonida bo‘rtma bo‘lib orqa tomoni 
suyrilashgan. Kutikula bilan qoplangan 
teri-muskul xaltasi
hosil qilgan. Bosh 

---

bo‘rtmasining eng oldingi qismida 
og‘iz so‘rg‘ichi 
va og‘iz, bundan pastroqda 
kattagina 
qorin so‘rg‘ichi 
joylashgan. 
Ovqat hazm qilish sistemasi - 
og‘izdan boshlangan kalta halqum ikkita ichak 
kanallari bilan tutashgan; ichakning har ikki 
“kanali”
dum tomonga cho‘zilgan 
bo‘lib, har bir kanal o‘z navbatida ko‘pgina shoxchalar hosil qiladi. So‘rib olingan 
suyuq oziq shu sistemada hazm bo‘ladi. 
Jinsiy organlar sistemasi va rivojlanishi 
– turbillariyalarning mazkur organlari 
tipida tuzilgan bo‘lsada – kuchli rivojlangan. U deyarli gavdani hamma qismini 
egallagan. Xunosa, urug‘lari ikkita urug‘ yo’li naychalari bitta urug‘ chiqarish 
kanaliga birlashadi. Muskullashgan urug‘ chiqarish kanali tashqariga qayrilib chiqa 
oladi, (bu qo‘shilish organi - 
tsirrus
) deb ataladi. 
Urg‘ochilik jinsiy organlari 
“ootip”
deb nomlanuvchi bo‘shliqqa 
tutashganligi xarakterli. Bitta shoxlangan tuxumdonning yo’li, ikki tomonida 
joylashgan juda katta va shoxlangan sariqdonlarning naychalari ootipga ochiladi. 
(Sariqdonlar urug‘langan tuxum uchun oziq ishlab chiqaradi). Ootipdan 
boshlanadigan bachadon ham jinsiy kloakaga ochilgan. Ootip bo‘shlig‘i atrofida esa 
tuxum po‘chog‘i (qobig‘i) hosil qiluvchi melis tanachalari bezlar joylashgan. 
Tuxum ootip bo‘shlig‘ida spermatazoidlar bilan qo‘shilib otalangach, uning 
atrofida sariqlik (oziq) ho‘jayralari to‘planadi. Shundan so‘ng har bir otalangan 
tuxum juda qalin-chidamli qobiq bilan o‘ralib, bachadonga o‘tadi. 
Bachadondan chiqqan tuxum qo‘yidagi migratsiyani xujayin o‘t yo’li orqali, 
ovqat hazm qilish yo’liga va ahlati orqali suvga tushadi. U suvda ma’lum stadiyani 
o‘tab tuxum qobig‘i ichida kiprikli lichinka 
merotsidiy 
yetishadi, tuxum qobig‘i 
yorilib merotsidiy suvga suzib chiqadi va bu lichinka oraliq xo‘jayin mollyuska 
tanasiga o‘tadi.
Merotsidiy mollyuskani jigariga boradi va oziqlanib kipriklari yo‘qoladi va 
sporatsista (kipriksiz) 2 
chi lichinkaga aylanadi. Sporatsist tanasida bir qancha 
tuxumlar yetiladi va