7-mavzu: kar’era turlari va bosqichlari. Reja: Kar’era va kar’era turlari

2.Kar’eraga menejer aurasi va avtoritetining ta’siri.

Zamonaviy psixologiya fanida qator diagnostik va korreksiya metodlaridan foydalanib kelinadiki, ular yordamida shaxsning turli jabhalarda shakllanganlik darajasini aniqlash, undagi qobiliyatlarini maxsus trening dasturlari yordamida biron kasb professiogrammasiga oid malakalarni shakllantirish imkoni mavjud.

Rahbarlik faoliyati psixogrammasi ma’muriy boshqaruv sub’yektining kognitiv, emosional-irodaviy, motivatsion, individual-psixologik va boshqa kasbiy muhim bo’lgan sifatlarga qo’yiladigan talablar hamda tavsifnomalardan iborat bo’lishi kerak. Olib borilgan keng qamrovli ilmiy-texnik dastur doirasidagi tadqiqotda psixologiya fanining psixodiagnostika sohasida eng ko’p qo’llaniladigan quyidagi:

a)“Mag’lubiyatdan qochish motivatsiyasini diagnostika qilish” (T.Elers), “Muvaffaqiyatga erishish motivatsiyasini diagnostika qilish” (T.Elers), “Rahbarning motivatsion-ehtiyoj jabhasidagi ijtimoiy-psixologik ustanovkalarini diagnostika qilish” (V.Karimova, O.Hayitovlar modifikasiyasi), “Emosional intellektning (EQ) koeffisiyentini aniqlash” (N.Xoll), “Muloqotda o’zini-o’zi nazorat qilishni baholash” (M.Snayder), “Shaxsdagi asosiy ehtiyojlardan qoniqqanlik darajasini o’rganish” (A.Maslou), “Kommunikativ va tashkilotchilik layoqatlarini aniqlash (KOS-2)”(V.Karimova modifikasiyasi), “Tashkilotchilik qobiliyatlarini diagnostika qilish” (E.G’oziyev), “Menejer faoliyatini diagnostika qilish” (E.G’oziyev, R.Toshimov), “Rahbar imidjini shakllantiruvchi uslublarni baholash” (Yu.V.Andreyeva), “Rahbar imidjini tashkil etuvchi professional va shaxsiy sifatlarini baholash” (Yu.Andreyeva), “Ma’muriy boshqaruv organlari rahbarligiga da’vogarlarning autopsixologik kompetensiyasi rivojlanishini aniqlash”(A.Derkach; O.Hayitov, N.Lutfullayevalar modifikasiyasi), “Rahbar shaxsining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini professional talablar darajasida o’rganish” (N.Boymurodov), “Nerv-psixik zo’riqishni baholash” (Z.Nishonova, N.Kamilovalar modifikasiyasi) metodikalari;

b)“Muloqotga kirishuvchanlikni aniqlash” (N.Lutfullayeva modifikasiyasi), “Nerv faoliyati tipini aniqlash” (Ya.Strelyau; Z.Nishonova, N.Kamilovalar modifikasiyasi), “Boshqaruv uslubini o’rganish” (V.Karimova modifikasiyasi), “Menejer kasbiy moyilligini baholash” (E.G’oziyev, R.Toshimov), “Samarali ishlovchi menejermisiz?” (V.Karimova modifikasiyasi), “Tavakkalchilikka tayyorlik darajasini aniqlash” (Shubert), “Empatik qobiliyatlar darajasini diagnostika qilish” (V.Boyko)testlari;

c)hamda shaxs motivatsiyasini aniqlashga yo’naltirilgan “Gerbachevskiy so’rovnomasi” (V.Gerbachevskiy) nomli metodikalar, testlar va so’rovnomalar (jami 23 ta) yuqori darajadagi ishonchlilik hamda validlikni namoyon etib, sinovlarda muvaffaqiyatli o’tdi.

Tajriba-sinov ishlari asosan, “O’zbekistonda ma’muriy boshqaruv organlari rahbarlarining lavozimga loyiqligini baholash va tavsiya etish texnologiyasini takomillashtirishning ijtimoiy-psixologik asoslari” mavzuidagi loyiha kalendar rejasiga muvofiq olib borildi. Olingan natijalar asosida ma’muriy boshqaruv organi rahbarlarining lavozimga loyiqligini baholash va tavsiya etish texnologiyalarini takomillashtirishning ijtimoiy-psixologik asosi sifatida – iqtisodiyot sub’yekti boshqaruvchilari misolida quyidagicha:

• 
  o’zini boshqarashni bilmaydigan va biladigan rahbarlar;
  
• 
  noaniq va aniq qadriyatlarga ega bo’lgan rahbarlar;
  
• 
  aniq va noaniq shaxsiy maqsadlarga ega bo’lgan rahbarlar;
  
• 
  xodimlarga ta’sir etish mahoratiga ega va ega bo’lmagan rahbarlar;
  
• 
  ijodkor va ijodkorlik yetishmagan rahbarlar;
  
• 
  muammoni yechishda tajribali va tajribasiz rahbarlarga qo’yiladigan talab va tavsifnomalar ishlab chiqildi.
  

Rahbar hayotida shunday bosqichlar ham bo’ladiki, unda o’z shaxsiy maqsadlarini aniqlash zaruriyati tug’iladi. Odatda, bunday bosqichlar uning yoshiga mos keladi. Masalan (7.1-jadvalga qarang):

Rahbarning shaxsiy maqsadlarni aniqlash bosqichlari: 7.1-jadval