7-мавзу. Бозор иқгисодиётининг моҳияти ва белгилари

• 1. Бозор иқтисодиёти ва уни вужудга келиши. Бозор иқтисодиётининг асосий белгилари

• МАВЗУ. БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИ. БОЗОР ВА УНИНГ ТУЗУЛИШИ.(2соат)

• 1. Бозор иқтисодиётининг мазмуни ва асосий белгилари

• Бозор иқтисодиёти — бу хусусий мулк устунлигига асосланган ҳамда иқтисодий жараёнлар бозор меҳанизми ёрдамида бошқариладиган ва тартибга солинадиган иқтисодиётдир.

Бозор иқтисодиёт моделлари

т/т №	Модел турлари	Асосий тавсифий белгилари
1	Америка	Давлатнинг тартибга солиш роли энг кам даражада бўлиши; Тадбиркорликнинг ҳар томонлама рағбатлантирилиши; Аҳоли даромадларининг сезиларли даражада табақаланиши
2	Япония	Давлатнинг иқтисодиётга таъсири юқори даражада; Иш ҳақи даражасидаги фарқлар сезиларсиз.
3	Швед	Иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солишнинг ижтимоий йўналтирилганлиги, кам таъминланган аҳоли қатламини қўллаб-қувватлаш; Иқтисодиётда давлат секторининг юқори салмоққа эгалиги.
4	Француз	Давлатнинг тартибга солишдаги юқори роли; Давлат тадбиркорлик фаолиятини кўллашининг анча кенглиги.
5	Жанубий Корея	Молия-кредит соҳасида давлат монополияси; Экспортни рағбатлантириш ва импортни чеклаш.
6	Хитой	Марказлашган режали иқтисодиёт моделидан «сотциалистик режали товар иқтисодиёти» моделига ўтиш; Бозорлар (фонд, товар ишчи кучи ва бошқалар) тизимининг яратилганлиги.
7	Россия	Марказдан бошқариш ва бозор механизмининг уйғунлашганлиги; Аҳоли ижтимоий ҳимояланганлигининг етарлича юқорилиги.

• Бозор механизми - иқтисодий жараёнларни бошқариш ва уйғунлаштиришга қаратилган иқтисодий дастак ҳамда воситалардир.

• Барча иқтисодий тизимларга хос ва бозор иқтисодиётида ҳам мавжуд бўлган белгилар:

• Илғор технология ва янги техникадан кенг миқёсда фойдаланиш.
• Ишлаб чиқаришнинг ихтисослашиши ва кооперацияси;
• Пул ва унга тенглаштирилган молиявий воситаларнинг қулланилиши.

• 2. Бозор иқтисодиётининг асосий муаммолари.

• муаммолар
• (5 савол)

• Ечимлар
• (5 жавоб)

• 1. Нима ишлаб чиқариш зарур?

• Фойда келтирадиган товарлар ишлаб чиқарилади, зарар келтирадиганлари ишлаб чиқарилмайди.

• 2. Қандай ишлаб чиқариш зарур?

• Янги техника ва технологияга асосланган корхоналарда ишлаб чиқариш зарур.

• 3. Қанча ишлаб чиқариш зарур?

• Иқтисодии ресурслар тақозо қиладиган миқдорда ишлаб чиқарилади.

• 4. Ким учун ишлаб чиқариш зарур?

• Аҳолининг алоҳида табақалари (юқори, ўрта ва кам таъминланганлар) талабини ҳисобга олиб ишлаб чиқариш ташкил қилинади.

• 5. Иқтисодий тизим рўй берадиган узгаришларга мослаша оладими?

• Бунда мавжуд иқтисодий тизим бозор иқтисодиёти муҳитига мослаша олишлик даражаси ҳисобга олинади

• Бозор иқтисодиётининг афзалликлари ва зиддиятлари

• Камчиликлари:

• Рақобатнинг кучсизланишига йўл қўяди (корхоналарнинг қўшилиб кетиши, монопол тизимларнинг вужудга келиши, хуфёна келишув, шафқатсиз рақобат ва иқтисодиётга давлат аралашуви кучайиши ҳамда техника тараққиёти натижасида)
• Ижтимоий истеъмол характеридаги товарлар билан таъминлаш лаёқатига эга эмас.
• Даромадлар тенгсизлигининг кучайишига ва ахолининг мулкий табақаланишига олиб келади.
• Товарлар ҳажми ва пул массаси ўртасидаги рўй бериб турадиган номувофиқликларни бартараф эта олмайди.
• Қайта тикланмайдиган ресурсларни асраш, табиатни ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик мувозанатни таъминлашга лаёқатли эмас.
• Иш ҳақи билан нархлар даражаси муқобиллигини таъминлай олмайди
• Тезда фойда келтирмайдиган, ёки жамият ва келажак учун муҳим бўлган фундаментал тадқиқотлар олиб бориш имкониятини чеклайди.

• 3. ЎТИШ ДАВРИ ВА ЎЗБЕКИСТОННИНГ БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИГА ЎТИШ ХУСУСИЯТЛАРИ