7-mavzu. Boshqarishda axborot va kommunikatsiya. Reja: Axborotlar tizimi

Hujjatlar oqimi 
deyilganda hujjatlarning belgilangan 
izchillikda tayyorlangan paytdan boshlab korxonadan jo’natilgunga qadar yoki arxivga topshirilgunga qadar 
harakati tushuniladi. 
*Nominal belgi 
— bunda hujjatlar vazifasiga yoki nomiga ko’ra (hisobotlar, aktlar, qarorlar, buyruqlar 
va h.k.) birlashtiriladi. 
*Xronologik belgi 
— bunda hujjatlar kalendar Davrlari bo’yicha guruhlanadi (oylar, yillar bo’yicha 
hisobotlar).
*Korrespondentsiyalar belgisi 
— bunda hujjatlar kelish manbalari (vazirliklar, qo’mitalar, 
birlashmalar, kontsernlar va h.k.)ga ko’ra birlashtiriladi.
*Yo’nalishlar bo’yicha 
— bunda hujjatlar yo’nalishlar (fan-texnika kengashining, maxsus ilmiy 
kengash qarori va h.k.) bo’yicha birlashtiriladi.
*Geografik belgi 
— bunda hujjatlar bir shahar yoki tumanda bo’lgan korxona, tashkilotlar bo’yicha 
guruhlanadi. 
Hujjat oborotini tartibga solish uchun axborot oqimini, uning barqarorligini, paydo bo’lishi va 
vazifasini o’rganish lozim. Bu hol turli usullar (og’zaki so’rash, anketalash, tadqiq qilishning maxsus 
kartalari) yordamida bajariladi. 
Hujjat oborotini o’rganishda hujjat qaerdan kelishini, qaerda qayd qilinishini, qaerga berilishini, bu 
hujjat asosida qanday hujjatlar ishlab chiqilishini, hujjat tayyorlash davriyligini, nusxasi va h.k.larni aniqlash 
talab qilinadi. Buning natijasida hujjat oboroti marshruti tuziladi. 
Shundan so’ng hujjat oboroti tizimi loyihalanadi, bunda hujjat shakllarini yaxshilash, ularning oborot 
vaqgini qisqartirish, hujjat bilan ishlashni maqsadga muvofiklashtirish hamda ijroni nazorat qilishning turli 
yo’llari topiladi. 
Hujjat oboroti tizimida korrespondentsiyalarning ekspeditsiyadan korxonaning tarkibiy bo’linmalariga 
ma’lum tartibda yetkazib berilishi muhimdir. Hujjatlar hajmi katta va korxona xududi ancha tarqoq yoki ko’p 
Qabul 
qilish 
Qayd 
qilish 
Ijro etish 
Jo’natish 
Saqlash 
Hujjatlarni 

---

joyni egallagan bo’lsa, transport vositalaridan foydalanish, halqa marshrutini tashkil etish maqsadga 
muvofiqtsir. 
Hujjat oborotini takomillashtirish ko’p jihatdan korxonaning o’ziga, uning hujjat ustida ishlash 
madaniyatini qo’tarish uchun qunt bilan ish olib borishi va tashabbus ko’tarishiga hamda qogozlarni 
rasmiylashtirish va ular harakati to’g’risidagi eskicha qarashlarga keskin barham berishga bog’liqtsir. 
Gap shundaki, ish yuritish yagona davlat tizimi, bu qo’llanma emas, u korxona va tashkilotlarda 
hujjatlashtirish ishlarini tashkil etishni ko’rsatib bermaydi. Unda printsipial qoidalar, me’yoriy talablar va 
tavsiyalar bor, xolos. Ulardan har bir idora, uning muassasa va korxonalarida ish yuritish bo’yicha aniq yo’l-
yo’riqlar ishlab chiqish uchun foydalanish lozim. Hujjat oborotida hujjat ustida ishlash operatsiyalarini 
kamaytirish yoki umuman takroriy operatsiyalarga yo’l qo’ymaslik lozim. 
 
Nazorat uchun savollar 
 
1.
Axborot nima? Uning boshqarishdagi roli nimalardan iborat? 
2.
Axborotga nisbatan qanday talablar qo’yiladi? 
3.
Tashkilotdagi informatsiya almashinuviga bir necha misollar keltiring? 
4.
Informatsiya almashuvi qabul qilish o’rtasida qanday aloqa bor? 
5.
Kommunikatsiya yo’lidagi to’siqlarni gapirib bering? 
6.
Rahbarlar o’zlarining shaxslararo informatsion aloqalarini takomillashtirish uchun foydalanadigan 
usullarni ayting? 
7.
Samarali quloq solish san’atining 10 ta qoidasini bilasizmi?
8.
Hujjat nima? Ish yuritish-chi?
9.
Hujjatlarning qanday turlarini bilasiz?
10.
Korxona (firma)larda ish yuritish qanday tamoyillarga asoslanadi?
11.
Hujjatlar bilan ishlash jarayoni qanday bosqichlarni o’z ichiga oladi? 
12.
Hujjat oqimi (oborot) deganda nimani tushunasiz?