7-mavzu. (4 soat) avtomobil yo`llari va shahar ko`chalarida harakatini tashkil etishning uslubiy asoslari va amaliy tadbirlari reja

7.10-jadval

Tezlikni kamaytirish qiymati, km/soat	Talab qilingan ko`nda-lang tasmalar soni, dona	Tasmalar orasidagi masofa, m
		1-2	2-3	3-4	4-5	5-6	6-7	7-8	8-9
10	2	20
20	4	20	15	10
25	5	20	15	10	6
30	6	20	15	10	6	6
40	8	20	15	10	6	6	3	3
50	9	20	15	10	6	6	3	3	3

Misol:
Egrining radiusi 120 m bo`lgan joyda avtomobillarning 85 % tezligi 75 km/soat tashkil qilib, har yili shu egrilikda 2–3 YTH bo`ladi. Xavfsizlikni ta`minlash bo`yicha hamma ko`rilgan choralar kutilgan natijani bermadi va egri uchastkadagi tezlik radiusining kichikligiga qaramasdan o`zgarmasdan qoldi. Bizga ma`lumki, radiusga nisbatan xavfsiz tezlik quyidagicha aniqlanadi:

; км/соат (7.1)

bu yerda, – egrilik radiusi;  – harakatlanishdagi qulaylik koeffitsienti; – qatnov qismining ko`ndalang nishabligi.

Ko`rilayotgan misol uchun =120 m; =0,15; =0,04 va bu egri uchastkada viraj qurilgan, unda bu uchastkadagi xavfsiz tezlik 8.1-formula orqali quyidagicha bo`lishi kerak.

км/соат

Demak, ko`rilayotgan egrilikda avtomobillar 21 km/soat yuqori tezlik bilan o`tishayotir. Tezlikni xavfsiz darajaga keltirish uchun birinchi navbatda virajning ko`ndalang nishabligini 60 % ko`taramiz va bu qiymat uchun xavfsiz harakat tezligini aniqlaymiz, unda =56,656 km/soat bo`ladi. Endi avtomobillar egrilikda 18 km/soat yuqori tezlik bilan o`tishadi. Egrilik radiusini yo`l sharoitiga ko`ra kattalashtirish imkoniyati yo`q. Bunday hollarda tezlikni majburan kamaytirish shu uchastkani ta`mirlash ishlarini boshlaguncha xavfsizlikni ta`minlashda yaxshi natija beradi.

Ko`rilayotgan misolimizda tezlikni 18 km/soatdan pasaytirish uchun 4 ta ko`ndalang «silkituvchi» tasma qurish darkor bo`ladi. Bu tasmalarni rejada joylashtirish tartibi 7.10-rasmda ko`rsatilgan.

7.10-rasm. Egri uchastkada ko`ndalang «silkituvchi» tasmani joylashtirish.
Avtomobil yo`lining egri bo`lagida harakat xavfsizligini oshirish, harakatni to`g`ri tashkil qilish va YTH ni kamaytirish maqsadida qatnov qismini kengaytirish amaliyotda keng qo`llanadi. O`zbekiston Respublikasi avtomobil yo`llarida keng tarqalgan avtomobil-traktor oqimining harakatini hisobga olgan ravishda t.f.n., F.X.Beknazarov sug`oriladigan tumanlarda joylashgan ikki tasmalik avtomobil yo`llarining egri bo`lagidagi qatnov qismini kengaytirishni egri radiusining o`zgarishiga nisbatan quyidagi tartibda belgilashni tavsiya etadi (7.11-jadval). 7.11-jadval