7-ma’ruza Kompleks birikmalarning eritmadagi muozanati Reja: 1

Mn²⁺< Fe²⁺< Co²⁺< Ni²⁺²⁺> Zn²⁺

Bu qator Irvin –Vilyams qatori deb nomlanadi. Bu holatlar kuchli kristall maydonda elektronlarning juftlashishi bilan tushuntiriladi., chunki elektronlarning juftlashishi ‘lektron sistemaning energetic holatiga ta’sir ko’rsatadi. Ushbu qatordagi yuqori spinli jrtaedrik komplekslar uchun kristall maydonda energiya farqi Δ o’zgarishi quyidagicha

Mn²⁺< Fe²⁺< Co²⁺< Ni²⁺²⁺>Zn²⁺
0 : 0,4 : 0,8 : 1,2 : 0,6 : 0
Bu erda Ni²⁺ ioni uchun Δ =1,2 qiymati Cu²⁺ ioni uchun Δ =0,6 qiymatidan kata bo’lsada, qatorda barqarorlik bo’yicha Cu²⁺ ioni hosil qilgan komp;ekslardan zaifdir. Buning asosdiy sababi esa kristallik maydonda Yan-Teller effekti bo’lib, bu efeektning kuzatilishi Cu²⁺ ioni komplekslarini yanada musthkamlaydi va shu sababli ular Ni²⁺ hosil qilgan kompleks birikmalarga nisbatan ancha mustahkamdir.
Yan-Teller teoremasiga binoan, agar molekulaning tuzilishi chiziqsimon bo’lmasa va uning holati ma’lum bir hil energiyali orbitallardan iborat bo’lsa, unda uning simmetriyasi pasayadi, orbitallarning energiyasi qo’shimcha parchalanadi, va sistemaning energiyasi pasayadi.
Bu effect ta’sirida Cu²⁺ ionida electron orbitallar quyidagicha bo’lib, Cu²⁺ ioni ucun oktaedrik kompleksdan ko’ra tenragonal bipiramida ko’rinish maqullor va energetic jihatdan qulaydir.

Shyning uchun Ni²⁺ ioni ham kuchli maydonli ligandlar bilan odatda oktaedrik emas balki dsp² gibridlanishli tekis kvadrat geometriyali komplekslar hosil qiladi.