7-laboratoriya ishi mavzu: Raqamli qurilmalarni komponovka qilish Ishdan maqsad

---

7-LABORATORIYA ISHI
Mavzu:
Raqamli qurilmalarni komponovka qilish 
Ishdan 
maqsad: 
Raqamli 
qurilmalarda 
komponovka 
qilishda 
hisoblagichlarning ishlash prinsipini loyihalash. 
Nazariy qism 
Hisoblagichlar va ularning klassifakatsiyasi 

Hisoblagichlar- ketma-ket qurilma bo’lib, kirish yo’liga berilgan impulslar 

sonini hisoblash va saqlash uchun xizmat qiladi.

Hisoblagichlar bir nechta belgalar bo’yicha klassifikatsiyalanadi. Ularni 

alohida ko’rib chiqamiz. 
1.
Hisob yo’nalishi bo’yicha: 
a) yig’iluvchi; 
b) ayiruvchi; 
v) reversiv. 
2. O’tish (perenos) sxemalarini tashkil etish yo’li bo’yicha: 
a) ketma-ket perenosli hisoblagichlar; 
b) to’g’ridan to’g’ri (skvoznoy) perenosli hisoblagichlar; 
v) Parallel perenosli hisoblagichlar; 
g) Kombinirlashgan perenosli hisoblagichlar. 
3. Perenos koeffitsienti bo’yicha: 
a) ikkilik; 
b) ikkilik-o’nlik; 
v) ixtiyoriy doimiy qayta hisoblash koeffitsienti; 
g) hisobning o’zgaruvchan koeffitsienti bilan va h k. 
4. Hisoblagichning sinxronizatsiya asosida holatini o’zgartirish bo’yicha: 
a) asinxron; 
b) sinxron. 
Jamlovchi hisoblagich 
Jamlovchi hisoblagichda barcha razryadlar uchun umumiy sinxronizatsiya 
mavjud emas. Razryadlarning yangi holatga o’tishi impulslar beriladigan kirish 
yulidan boshlab ketma-ket va razryadma –razryad amalga oshiriladi.
Jamlovchi hisoblagichlarda barcha razryadlar uchun sinxronizatsiya mavjud emas, 
razryadlarning yangi holatga o’tishi kirish razryadiga beriladigan impulsdan boshlab 
birin ketin razryadma-razryad bajariladi.
Uning sxemasi quyigagi ko’rinishga ega: 

---

Ketma-ket perenosli asinxron jamlovchi hisoblagich
Ketma-ket perenosli asinxron jamlovchi hisoblagichning
vaqt diagrammasi
Diagrammadan ko’rinib turibdiki, hisoblagichni istalgan razryadining holatini 
o’zgarish belgisi –bu oldingi razryadning (yoki kirish signalining) “1” holatdan “0” 
holatga o’tishidadir. SHuningdek, agar barcha oldingi razryadlar “1” holatdan “0” 
holatga o’tgan taqdirdagina katta razryad “1” holatga o’tadi.
Vaqt diagrammasidan ko’rinadiki, hisoblagichni o’rnatish vaqti t
ketma-ket 
o’tayotgan razryadlar soniga bog’liqdir va N-razryadli hisoblagich uchun quyidagi 
oraliqda o’zgaradi: 
Impulslar kelishining maksimal chastotasi (fmax) birinchi trigger ulanishining 
chegaraviy chastotasi bilan aniqlanadi. Hisoblagichning asosiy yutug’lari-
mikrosxemalarning soni minimal bo’lganida va elektr aloqalarning soni 
kamligidadir. Uning kamchiligi-tezligining pastligidir.