7 amaliy mashg’ulot mavzu: elektromagnit o’lchash o’zgartkichlari. Ishdan maqsad

7 - AMALIY MASHG’ULOT
MAVZU: ELEKTROMAGNIT O’LCHASH O’ZGARTKICHLARI.


Ishdan maqsad: Kiruvchi fizik kattaliklarni chiquvchi elektr signallarga aylantirib beruvchi signal o`zgatkichi haqidagi elektromagnit effektni o`rganish.
Kerakli asbob va materiallari. Elektromagnit o’lchash o’zgartkichlarini konstruksiyasi bilan tanishish. Elektromagnit o’lchash o’zgartkichlarining asosiy harakteristikalarining nazariy va eksperimental tekshiruvlari.
Elektromagnit o‘lchash o‘zgartkichlarida o‘lchanayotgan noelektrik kattaliklar materialning magnit xossalari hisobiga unga proporsional bo‘lgan elektrik kattalik (e.yu.k. yoki tok) ka va R, L, C, M parametrlariga aylantiriladi. Qo‘llaniladigan elektromagnit o‘lchash o‘zgartkichlaridan induksion, induktiv, transformator va magnit qisiluvchi o’lchash o’zgartkichlarikeng tarqalgan.


o’lchash o’zgartkichlarivazifasi va ishlash prinsipiga ko‘ra klassifikatsiyalanadi. Ular vazifasiga ko‘ra mexanik, gidravlik, issiqlik, kimyoviy, biologik, pnevmatik va boshqa kattaliklar o’lchash o’zgartkichlariga bo‘linadi. Generator o’lchash o’zgartkichlarida o‘lchanayotgan noelektrik kattalik unga proporsional bo‘lgan e.yu.k. yoki tokka o‘zgartiriladi.
Ularga elektromagnit, induksion, termoelektrik (termojuftliklar) yezoelektrik
va galvanomagnit o’lchash o’zgartkichlarikiradi. Parametrik o’lchash ’zgartkichda o‘lchanayotgan kattalik qarshilik, induktivlik, o‘zaro induktivlik va sig‘im kabi elektr zanjirining parametrlariga o‘zgartiriladi. Ularga elektromagnit (induksion, transformator va magnit qisiluvchi), termorezistor, optoelektrik (fotorezistorlar, fotodiodlar va fototranzistorlar), elektrokimyoviy (elektrolitik), rezistiv va elektrostatik o’lchash o’zgartkich kiradi (7.1- rasm).
Elektromagnit induksiya hodisasiga asoslanib, chiziqli yoki burchak tezligi
ularga proporsional bo‘lgan e.yu.k. yoki tokka aylantiriladi. Induksion o‘zgartkichlar qo‘zg‘almas magnit va qo‘zg‘aluvchan g‘altak (7.1-a, b rasmlar) yoki qo‘zg‘aluvchan magnit va qo‘zg‘almas g‘altakli ko‘rinishida (7.1- d rasm) yasalishi mumkin. Bu qurilmalar ko‘pincha taxogeneratorlar deb ataladi. Ularning o‘zgartirish funksiyasi (statik xarakteristikasi) deb, chiqish kuchlanishi (U) yakorning aylanish tezligi ga bog‘liqligiga aytiladi: U = k, bu yerda: k – taxogenerator doimiysi. Real ish sharoitlarida chiqish kuchlanishi qiymatiga yakor reaksiyasi va kontakt qarshiligi o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.


7.1- rasm. Induksion o‘zgartkichlar konstruksiyalari.
Shuning uchun ham taxogeneratorlarning statik xarakteristikasi nochiziq bo‘ladi.

O‘zgaruvchan tok taxogeneratorlarida:

bu yerda: k – elektromagnit koeffitsiyenti; Ф – magnit oqimi; p – statorning juft
qutblar soni; n – rotorning aylanish chastotasi, ya’ni o‘zgartkichning kirish
kattaligidir.