7-amaliy ish yong’indan darak beruvchilar ishning maqsadi

---

7-amaliy ish 

 

YONG’INDAN DARAK BERUVCHILAR 

Ishning maqsadi

: Yong’indan darak beruvchi moslamalarni urganish. 

Umumiy malumotlar 

 

Órtke  qarsi  kurashning  tiykar

ǵ

i  faktorlaridan  biri  uni  óz  waqitida  aniqlaw  vaórt 

kuchayib  ketmasdan  oldin  unga  qarsi  chora-tadbirlarni  ámelge  asiriwdir.  Bunda  aloqa  qurallari 

va signalizatsiyalardan paydalaniw jaqsi natija beradi. 

Sanoat  korxonalarida  órt  bol

ǵ

anda  adam  jumistirokisiz  órt  haqidagi  xabarni  dispetcher 

xizmatiga yamasa tuwridan-tuwri ót óshiriw xizmatiga jetkiziw juda maquldir.  

Hozirgi  kúnde  keń  tarqalgan  órt  signalizatori  bu  EPS  dir.  EPS  signal  sistemasi  xabar 

beruvchi  va  xabar  qabil  etiw  stansiyasi  (kommutator),  energiya  manbai,  ovoz  hámde  yoru

ǵ

lik 

signalizatsiyalaridan tashkil topgan. 

 

Órt  haqidagi  ma

ǵ

liwmatni  xabar  beruvchi  qurilma  qabil  qilib  aladi  va  unda 

issiqlik  energiyasi  elektr  energiyasiga  aylantirilganligi  sababli  qabil  etiw  stansiyasiga  simlar 

arqali ma

ǵ

liwmat yuboriladi. Bázi bir sistemalarda bu ma

ǵ

liwmatlarni uzatjumis menen birga ót 

óshiriw qurallarini iske tushirjumis ham avtomatik ráwishte amalaga oshiriladi. Xabar beruvchi 

qurilmalar  islew  prinsipiga  qarap  qól  menen  háreketlantiriladigan  va  avtomatik  ráwishte 

isleytu

ǵ

ın  turlariga  bólinedi.  Qól  menen  háreketlantiriladigan  xabar  beruvchi  qurilmalar  sanoat 

korxonalari sexlarida arnawli órnatilgan tugma (knopka) larni bosjumis menen bajariladi. 

Avtomatik  xabar  beruvjumis  qurilmalari  (API)  sirtqi  aymaqtiń  bázi  bir  paramertlari, 

máselen,  haroratning  kótariljumisi,  tutun  paydo  bóliwi  vaórt  kótariljumisi  nátiyjesinde  payda 

bolatu

ǵ

in  ózgeriwlar  asosida  ma

ǵ

liwmatlarni  qabil  qiladi.  Avtomatik  xabar  beruvchilar 

onińislew  prinsipi  nimaga  tiykarlan

ǵ

anligi  jaqtan  bimetall,  termoparalarga  yamasa 

yarimótkazgichlarga tiykarlan

ǵ

an boladi. Issiqlik xabarchilari islew xossalariga qarap, maksimal, 

differensial va maksimal differensial turlariga bólinedi.  

Maksimal  tipdagi  ATIM  xabarchisi  xonadagi  belgilangan  harorat  chiyesúwreti 

mu

ǵ

daridan ortib ketganda iske tushadi. Bu xabarchilar 60 va 80

0

S haroratga moslangan bóliwi 

múmkin, harorat sol nuqtaga chiqqanidan keyin 2 minut dawaminda iske tushadi. Muxofazalash 

maydoni 15m

2

. 

Differensial  tipdagi  TEDS  xabarchisi  harorati  keskin  ortjumisi  hisobiga  jumislaydi. 

TEDS  órnatilgan  xona  harorati  7  sekund  jumisinde  keskin  kótarilib    ketsa,  u  iske  tushadi. 

Bunday xabar beruvchining muxofaza maydoni 30m

2

. 

Maksimal  differensial  tipdagi  xabar  beruvchilar  sirtqi  aymaq  harorati  kótariljumisi 

hisobiga  jumislaydi.Bunda  xabar  beruvchilarning  iske  túsiwi  waqiti  50  sekund,  muxofaza 

maydoni  25m

2

.Issiqlik  tásirinde  isleytu

ǵ

ın  xabarchilarning  bir  uliwma  kemchiligi  bor.  Olar  órt 

yamasa  issiqlik  ajiralgandan  keyin  1-2  minut  ótgach  iske  tushadi.Órt  waqitida  mana  sol  1-2 

minut nihoyatda qimmatga túsiwi múmkin. 

Shoniń ushin ham sanoat korxonalarida kem waqit jumisinde iske tushadigan xabarchilar 

ornarıw  maqsetke  muvofiq.  Bunday  xabarchilar  órt  shi

ǵ

iwi  menen  yamasa  birinshi  chaqnash, 

tutun va uchqun chiqqan zahoti iske túsiwi kerek. Bunday asboblarni fotoyelementlar ionizatsiya 

kemeralari, yarimótkazgichlar va termoparalar yordamida ámelge asiriw múmkin. Termoparaga 

tiykarlan

ǵ

an issiqlik xabarchilari issiqlikni elektr energiyasiga aylantirjumisi asosida jumislaydi. 

Eger  biz  elektr  zanjirini  har  qiyli  elektr  ótkazuvchanlikka  iye  bol

ǵ

an  turli  materialdan 

tayyorlasak  va  olardiń  ulangan  jerlariga  har  qiyli  issiqlik  menen  tásir  kórsatsak,  bu  zanjirda 

---

málim  mu

ǵ

darda  elektr  yurituvchi  kuch  (EYuK)  payda  boladi.  Bu  elektr  yurituvchi  kuchning 

mu

ǵ

dari  zanjirda  jumistirok  etayotgan  yarim  ótkazgichning  xossasiga  va  haroratlar  pariqiga 

baylanisli  boladi.  Har  qiyli  yarimótkazgichlardan  tashkil  topgan  elektr  zanjiri  termopara  dep 

yuritiladi.  Elektr  yuritjumis  kuchi  mu

ǵ

darini  asiriw  ushin  EYuK  (júrgiziwshi  kúsh)  elektrni 

tashkil qiluvchi termoparalar sani oshiriladi.