7-Amaliy ish. Mavzu: Shinalar turlari va portlar

PCI Express shinasi.
PCI Express texnologiyasining mohiyati, 
parallel 
shinalar
o‘rniga, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilishni amalga oshiruvchi ko‘p 
sonli turli xil qurilmalarni, yuqori tezlikka ega ma’lumotlarni 
ketma-ket tarzda 
uzatib beruvchi boglanishlar
bilan almashtirshdan iboratdir. Bu ISA/EISA/PCI 
shinalarida amalga oshirilgan 
shinali topologiyadan,
lokal kompyuter 
tarmoqlarining topologiyasiga, ya’ni 
kommutatsiyalanadigan 
Ethernet 
texnologiyasi topologiyasiga 
o‘tishni anglatadi. PCI Express, kompyuter 
tarkibiga kirgan qurilmalar - protsessor, asosiy xotira va ma’lumotlami kiritish 
chiqarish qurilmalarini bog‘lovchi, 
universal kommutator
rolini bajaradi. PCI 
Express ning kofiguratsiyasi 5.3-rasmda keltirilgan. 5.4-rasmda esa PCI Express 
ning protokollar steki va paketining formati keltirilgan. 
USB shinasi.
PCI va PCI Express shinalari yuqori tezliklarga ega tashqi 
qurilmalarni bog‘lash uchun ishlab chiqarilgan. Ma’lumotlami uzatish tezliklanri 
nisbatan past bo‘lgan qurilmalar - sichqoncha, klaviatura va printer kabi 
qurilmalar uchun, PCI va PCI Express shinalaridan foydalanish unchalik to‘g‘ri 
bo‘lmay qoldi. 
1993 yili ettita kompaniyaning vakillari (Compaq, DEC, IBM, Intel, Micro-
Microsoft, NEC i Nothern Telecom), past tezliklarga ega qurilmalar uchun, 
to‘g‘ri keladigan optimal shinani ishlab chiqish maqsadida birga to‘plandilar. 
Keyinchalik ularga boshqa yana ko‘pgina ishlab chiqaruvchilar ham 
qo‘shildilar. Natijada, shaxsiy kompyuterlarda hozir juda keng qo‘llanilayotgan 
USB (Universal Serial Bus,
rus tilida - универсальная последовательная 
шина) - ma’lumotlami ketma-ket uzatuvchi universal shina ishlab chiqildi. 

---

54 
5.3-rasm. PCI Express tizimining standart joylashishi. 
5.4-rasm. PCI Express ning protokollar steki 
(a)
va paketining formati (б). 
USB shinasi, asosiy shinaga ulanadigan 
ildiz konsentratordan
(rus tilida - 
корневой концентратор или корневой хаб, root hub) iboratdir. Ushbu 
konsentrator ma’lumotlami kiritish-chiqarish qurilmalari yoki boshqa 
qo‘shimcha konsentratorlarning kabellarini ulash uchun mo‘ljallangan ulanish 
nuqtalari (raz’yomlariga) ega. Foydalanuvchi yanglishib, kabelni noto‘g‘ri 
ulab qo‘ymasligi uchun, kabelning konsentratorga ulanadigan konnektori, 
uning qurilmalarga ulanadigan konnektoridan farq qiladi. 
Topshiriq.
Asosiy plataning asosiy elementlarining nomi yozing. 

---

55