7- мавзу: кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектларида ишлаб чиқариш

---

 
 
7-
МАВЗУ: КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК 
СУБЪЕКТЛАРИДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ
ХАРАЖАТЛАРИ ВА МАҲСУЛОТ ТАННАРХИ
ТАҲЛИЛИ
 
 
Режа: 
 
1.
Ишлаб чиқариш харажатларининг моҳияти,таркиби 
ва элементлари. 
 
 
2.
Маҳсулот таннархи ва уни ҳисоблаш усуллари. 
 

---

• Ҳар бир корхона махсулот ишлаб чиқариш жараѐни билан 
боғлиқ харажатларни амалга оширади. Махсулот ишлаб 
чиқариш жараѐнида сарф қилинган моддий ресурслар (асосий 
воситалар эскириши, хом-ашѐ ва материаллар, ѐнилғи-мойлаш 
материаллари, эхтиѐт қисмлар ва бошқа) ва жонли меҳнат 
сарфи ишлаб чиқариш харажатларини ташкил қилади. 
• Корхонанинг ишлаб чиқариш, сотиш ва бошқа фаолияти 
натижасида юзага келадиган харажатларини қуйидагича 
туркумлаш мумкин (1-расм): 
• 1. Ишлаб чиқариш жараѐнидаги иштирокига кўра: 
• - ишлаб чиқариш ҳаражатлари; 
• - ноишлаб чиқариш ҳаражатлари. 
• 2. Ишлаб чиқаришда сарф этиладиган ресурслар манбаига 
кўра: 
• - ички ҳаражатлар; 
• - ташқи ҳаражатлар. 
• 3. Махсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига нисбатаи: 
• - доимий ҳаражатлар; 
• - ўзгарувчан ҳаражатлар. 
• 4. Махсулот таннархига олиб борилиши жиҳатидан: 
• - бевосита ҳаражатлар; 
• - билвосита ҳаражатлар. 

---

• 5. Корхонанинг умумий ишлаб чиқариш, молиявий ва бошқа 
фаолияти натижасида юзага келадиган: 
• - махсулот таннархига киритиладиган ҳаражатлар; 
• - давр ҳаражатлари; 
• - молиявий фаолият бўйича ҳаражатлар; 
• - фавқулодда зарарлар. 
• Ишлаб чиқариш ҳаражатлари бевосита ишлаб чиқариш жараѐни 
амалга ошириш билан боғлиқ қуйидаги ҳаражатлардан ташкил 
топади: 
• - бевосита моддий материал ҳаражатлари; 
• - бевосита меҳнатга ҳақ тўлаш ҳаражатлари; 
• - ишлаб чиқаришга тааллуқли устама ҳаражатлар. 
• Бевосита махсулот ишлаб чиқариш жараѐни билан боғлиқ 
бўлмаган
• ҳаражат турлари ноишлаб чиқариш ҳаражатлари деб 
юритилади. Унинг таркибига: 
• - махсулотни сотиш билан боғлиқ ҳаражатлар; 
• - бошқарув ҳаражатлари; 
• - бошқа операцион ҳаражатлар ва зарарлар; 
• - фавқулодда зарарлар киради. 

---