7- mavzu 7-ma`ruza

7- mavzu
7-ma`ruza
1.4. VEKTORLAR
1.4.1. Asosiy tushunchalar
Tabiat va texnika hodisalarini o‘rganinshda uchraydigan kattaliklar ikki turga bo‘linadi. Faqat son qiymatlari bilan aniqlanadigan kattaliklarga skalyar kattaliklar deyiladi. Skalyar kattaliklarga hajm, massa, harorat misol bo‘ladi. Shunday kattaliklar, masalan, kuch, tezlik, tezlanish mavjudki, ular son qiymatlari bilan birgalikda yo‘nalishlari bilan ham aniqlanadi. Bunday kattaliklarga vektor kattaliklar deyiladi. Vektor kattaliklar geometrik jihatdan vektorlar bilan ifodalanadi.
Tayin uzunlikka va yo‘nalishga ega bo‘lgan kesma vektor deb ataladi.
Vektor yoki bilan belgilanadi. Bunda nuqtaga vektorning boshlang‘ich yoki qo‘yilish nuqtasi deyilsa, nuqtaga uning oxirgi nuqtasi deyiladi.
vektor vektorga qarama-qarshi vektor hisoblanadi. vektorga qarama-qarshi vektor ( ) bilan belgulanadi.
Boshlang‘ich va oxirgi nuqtalari orasidagi masofaga vektorning uzunligi yoki moduli deyiladi. Vektorning moduli | | yoki ko‘rinishda belgilanadi.
Boshlang‘ich va oxirgi nuqtalari ustma-ust tushadigan vektor nol vektor deb ataladi va bilan belgilanadi. Bunda bo‘ladi. Nol vektor yo‘nalishga ega bo‘lmaydi.
Uzunligi birga teng vektorga birlik vektor deyiladi va orqali belgilanadi.
vektor bilan bir xil yo‘nalgan birlik vektorga vektorning orti deyiladi va bilan belgilanadi.
1-ta’rif. Bir to‘g‘ri chiziqda yoki parallel to‘g‘ri chiziqlarda yotuvchi vektorlar kollinear vektorlar deb ataladi.
va vektorlarning kollinearligi deb yoziladi. Kollinear vektorlar bir tomonga yo‘nalgan (ular kabi belgilanadi) yoki qarama-qarshi tomonlarga yo‘nalgan ( ular kabi belgilanadi) bo‘lishi mumkin. Hol vektor har qanday vektorga kollinear hisoblanadi.