7- mashg’ulot. Favqulodda vaziyatlarda iqtisodiyot tarmoqlarining barqarorligini ta’minlash ishdan maqsad

9-misol. Iqtisodiyot obekti hududida yer silkinishining taxminiy kuchi 9 ball atrofida bolganida: Obyekt hududida metall karkasli mamuriy va ishlab chiqarish inshootlari va 25-50 tonna yuk ko’taruvchi kranqurilmasi, g’ishtli zaxira inshoati, metalli va temir betonli truba o’tqazuvchi estakada mavjud.
Yer silkinishi ofatida obyekt elementlarining buzilish holatini aniqlang ?
Yechish. Ilovadagi 10- jadvaldan, mamuriy va sanoat binolarining va truba o’tqazuvchi qurilmalarning o’rtacha darajada buzilishi, g’ishtli zaxira inshoatini esa kuchli darajada buzilishi topiladi.
10-misol. 500 ming tonnali aslaha portlatilganda undan 6 km uzoqlikda joylashgan mashinasozlik zavodi qurilmalariga bo’ladigan to’lqin zarbasi tasirida, zavod inshootlarining barqarorligini baholang ?
Portlatish – havoda ro’y bergan, yadroviy aslahaning obyektga bo’ladigan ta’sir aniqligining maksimal chetlanishi R_chetlanish= 0,8 km ; sex binosi g’ishtli, karkazsiz, bo’lmalari temir betonli plitalardan tashkil topgan texnologik jixozlarga ko’priksimon kranlar va yuk ko’taruvchi og’ir stanoklar ; kommunal energetik tizimda (KET) truba o’tkazuvchi metall estakadalar va yerdagi kabellar joylashgan.
Echish :1) Portlash epitsentrining minimal masofasi topiladi :
R _min = R _max – R _chetlanish= 6 - 0,8 = 5,2 km
2) Ilovadagi 11- jadvaldan foydalanib, 500 ming tonna quvvatli aslaxa havoda portlatilganda 5,2 km masofadagi to’lqin zarbasi ortiqcha bosining maksimal qiymati topiladi :
P _mak = 25 kPa ga teng
3) Ilovadagi 10-jadvaldan foydalanib, yuzaga kelgan zavod qurilma elementlarining kuchsiz, o’rtacha, kuchli va to’liq buzilish darajalari aniqlanadi. Olingan qiymatlar ilovadagi 12 jadvalga qo’yib baholanadi.
4) Zavoddagi sexning barqarorlik chegarasi, sexni tashkil etuvchi
elementlar barqarorligining minimal chegarasi bilan aniqlanadi.Yani u ∆Rmin = 20 kPa ga teng ekan.
Bunda barcha elementlarning barqarorlik qiymatlari ilovadagi 12 jadvalga qo’yish orqali topiladi :
∆ R _max > ∆R _min
Demak, zavoddagi sex qurilmasi to’lqin zarbasi ta’siriga barqaror emas ekan.