7- маъруза: Эмоционал хотира ва спорт фаолияти Режа

Психологияда хотирани ўрганиш учун махсус методикалар мавжуд
Р.Мейли ўзининг хотирага оид тестини 1961 йилда ишлаб чиқарган бўлиб, у 7-14 ёшли болалар катталарнинг кўриш ва эшитиш хотирасини ўрганишда фойдаланилади. Тадқиқот икки босқичдан иборат.
Биринчи босқичда расмда тасвирланган предметларни хотирада олиб қолиш ва кўриш хотираси ўрганилади. Иккинчи босқичда тадқиқотчи ўқиб берган сўзларни, предметларнинг номларини эшитиб эсда олиб қолиш қобилияти ўрганилади. Бу тадқиқотлар бир кунда ўтказилмайди, бу эса хотиранинг ўрганилёетган хусусиятларини яхшилаб таҳлил қилишга имкон беради.
Кўриш хотираси хусусиятларини Д.Векслер (1945) таклиф этилган методика ёрдамида ўрганиш мумкин. Бу методика хотира шкаласини ўрганиш субтестларидан биридир. Синалувчига турли геометрик фигуралар тасвирланган расмларга қараш таклиф этилади. Ҳар бир расм синалувчига 10 сония кўрсатилади. Кейин синалувчи тоза оқ қоқозда кўрган нарсасини қайта эсга тушириб, чизиш керак. Тажриба натижаларини миқдорий таҳлил қилиш керак.
Кўриш хотирасини ўрганиш Тестини Бентон (1952) турли шаклдаги расмларни кўриб эсда олиб қолиш хусусиятларини ишлаб чиққан. Синалувчига кўрсатиладиган расмлар 3 гуруҳга бирлаштирилган. Барча гуруҳлар ўзаро тенг. Уларнинг ҳар бири 10 та намуна карточкалардан тузилган. Карточкаларда бир нечта оддий геометрик фигуралар акс эттирилган.
Бавосита эсда олиб қолиш методикаси ёрдамида (А.Н.Леонтьев, 1928) фақатгина ассоциатив, мантиқий хотирани эмас, балки тафаккур хусусиятларини ҳам аниқлаш мумкин.
Бавосита эсда олиб қолиш хусусиятларини пиктограмма, яъни расмли ассоциациялар методи орқали ҳам ўрганиш мумкин. Пиктограмма экспериментал психологик тадқиқот усули сифатида биринчи марта Л.В.Занков (1935) томонидан қўлланилган.
Расм ва сўз ўртасидаги ассоциатив алоқани шакллантириш жараёнида инсон шундай мазмунли алоқаларни танлайдики, унинг фикрича, бу расмлар сўзни эслаб қолиш учун яроқли бўлади. (А.Р.Лурия, 1967 ). Шунинг учун ҳам бу методика орқали тадқиқот ўтказиш фақатгина ассоциатив, бавосита хотира хусусиятларигина эмас, балки фикрлаш фаолияти характери, тушунчали тафаккурнинг ривожланиш даражаси ҳақида ҳам билиш имконини беради.
(С.В.Лонгинова, С.Я. Рубинштейн, 1972 Б.Р.Херсонский, 1988 )
Киши сезги, идрок қилган, хотирасида қолган таъсиротларга ҳеч қачон бефарқ қарамайди. Инсонга берилган ҳар қандай таъсир ижобий ёки салбий, ёқимли ёки ёқимсиз ҳиссиётни қўзғотади, фаолиятга ундайди, ёки фаолиятдан тўхтатади. Киши ташқи ёки ички таъсир туфайли фаоллашади ёки фаолиятдан тўхтайди, жасурланади ёки қўрқади, шубҳаланади ва ҳ.к.