6–laboratoriya mashg‘uloti elektromagnit o’lchash o’zgartkichlari ishdan maqsad

6–LABORATORIYA MASHG‘ULOTI


ELEKTROMAGNIT O’LCHASH O’ZGARTKICHLARI

Ishdan maqsad

Kiruvchi fizik kattaliklarni chiquvchi elektr signallarga aylantirib beruvchi signal o’zgatkichi haqidagi elektromagnit effektni o’rganish. Elektromagnit o’lchash o’zgartkichlarini konstruksiyasi bilan tanishish. Elektromagnit o’lchash o’zgartkichlarining asosiy harakteristikalarining nazariy va eksperimental tekshiruvlari.

Nazariy qism
1. Elektromagnit elementlarning tuzilish prinsipi.
Elektromagnit elementlar (6.1-rasm) o’lchash uskunalari juda keng qo’llaniladi. Ularning asosiy qism: 1-magnit oqim manbasi, 2-magnitli sim, 3-qabul qiligich yoki magnit oqimini sezgir elementi,4- magnitli ekran, 5-ferromagnitli o’zak.
Magnit oqimi sifatida qo’zg’alish cho’lg’ami (qo’zg’alish g’altagi) va doimiy magnit qo’llaniladi. Magnitli sim sifatida yaxlit ferromagnitli va metalli plastinkasimon sterjen hamda trubka qo’llaniladi (5.2-rasm). O’lchash g’altagining magnit oqimi qabul qilgichi sifatida magnit rezistorlar, magnitli triodlar va boshqa elementlar qo’llaniladi.
Magnit ekran sifatida qattiq yopilgan misli yoki alyuminali halqa ishlatiladi. Elektromagnit elementlarni konstruksiyasi asosi 1-rasmda ko’rsatilgan. Asosiy elekromagnit elementlarning konstruksiyasi 5.2-rasmda ko’rsatilganidek uzun sterjenlar orasidagi asosda joylashgan qo’zg’alish cho’lg’ami 1 joylashgan P – shakldagi magnit sim asosidagi konstruksiyalar hisoblanadi. magnitli simi metal trubka ko’rinishida bo’lgan elektromagnit elementlarning harakteristikalari bir muncha yaxshi bo’ladi. Quyida o’zgartgichning mukammalligi taminlangan holda asosi trubkasimon magnitli sim bo’lgan o’zgartkichlar ko’rib chiqiladi. Bitta baza asosida qo’zg’aluvchan, tezlik va funksional o’zgartgichlar yasash mumkin.
2. Trubkasimon magnitli sim asosidagi elektromagnit o’zgartkich.
6.3,a-rasmda qo’zgalish datchigi ko’rsatilgan, tashkil etuvchilari tashqi trubkasimon magnitli sim 1, qo’zg’alish cho’lg’ami 2, ulangan sinusli tok mambasi, qo’zg’aluvchi xalqasimon o’zak, qamrab oladigan ichki sterjenli magnitli sim va ichki sterjenda bir me’yorda taqsimlangan o’lchaydigan cho’lg’am 4. O’lchash cho’lg’amidagi oqim bog’liqligi qo’zg’luvchan qism 5 harakatlanishi bilan o’zgaradi, ya’ni o’lchash cho’lg’ami 6 da joylashgan transformatordagi EYuK bilan koordinatali qo’zg’aluvchan qismi o’zaro funksional bog’langan.
6.3,b-rasmda ko’rsatilgan tezlik datchigi faqatgina o’lchov cho’lg’ami to’plangan holatda yasalgan va bir vaqtning o’zida datchikni bir qismi hisoblanadi. Datchik qo’zg’alish cho’lg’ami 2 doimiy toki manbaiga ulangan va (birinchi yaqinlashishda) ichki va tashqi magnitli sim 1 oralig’ida havoda bir me’yorda induksiyani yaratadi. Qo’zg’alish cho’lg’ami 3 harakatlanishi natijasida qo’zg’alish cho’lg’amiga qattiq bog’liq bo’lgan boshqariladigan ob’ektga proportsional doimiy EYuK induksiyalanadi.
Funksional o’zgartkichda bundan tashqari sinusli tok manbaiga ulangan trubkasimon magnitli sim 1 va uygonish cho’lg’ami 2 bor. O’zgartkichdagi qo’zg’aluvchi element sifatida ekran chegarasidan tashqari yo’llarni yopadigan qisqa yopiq ekran 3 bajaradi. Ichki sterjen yuzadida joylashgan o’lchash konturi 4 ekrangacha oqim bilan ulanadi, shuning uchun forma konturiga bog’liq holda ekran koordinatasi o’zgarishi bilan qonuniyat asosida konturdagi EYuK o’zgaradi.(6.3,c-rasm)


3. P – shakldagi magnitli sim asosidagi elektromagnit o’zgartkich.
6.3,d-rasmda ikkta qo’zg’atish cho’lg’ami 2, 2' va yassi o’lchash cho’lg’ami 3 ga ega bo’lgan qo’zg’aladigan P – shaklidagi magnit simli o’zgartkich konstruksiyasi ko’rsatilgan. Bu konstruksiyaga qaraganda o’zi yassi va yassi funksional cho’lg’am 3 bilan umumiy dielektirik asosda joylashgan uyg’tish cho’lg’ami 2 ga ega bo’lgan 6.3,e-rasmda ko’rsatilgan o’zgartkich katta ishochlilikka ega. 6.3,f-rasmda yassi o’lchash cho’lg’ami 3 halqasimon bo’lgani uchun yuqori sezgirlikka ega bo’lgan o’zgartgich ko’rsatilgan.
Shunday qilib, magnit oqimini taqsimlanishiga asoslangan ko’rib chiqilayotgan o’lchash o’zgartgichlarining harakterli konstruktivli belgilari siljish elementlari va taqsimlangan magnit parametrlari hisoblanadi.
Ko’rib chiqilayotgan o’zgartkichlarning ishlash prinsipini harakterli belgilari harakatlanadigan elementga bog’liq bo’lgan, r va p parametrlarning o’zgarishini keltirib chiqaruvchi magnit oqimi F(i) yoki magnit kuchlanishi U(i) ni taqsimlanish o’zgarishi hisoblanadi.
Magnit simni eng ko’p tarqalgan shakli sterjenli yoki trubkasimon tipidagilar hisoblanadi.

6.6 – rasm
4. Elektromagnit elementlar statik harakteristikasi.
Umumiy hola elektromagnit o’zgartkihining chiqish kattaligi U_chiq quyidagicha aniqlanadi:
, (1)
bu yerda, F_M(x)-magnitli sim bo’ylab magnit oqim taqsimlanishi.
– o’lchash cho’lg’ami
f – elektr tok chastotasi.



6.2-rasm

6.3 – rasm