67 Sitrus mevalar yetishtirish indd

Тупроққа ишлов бериш
Қиш фаслида тупроққа 25-30 см чуқурликда ишлов бе-
ришда чириган гўнг ва суперфосфат солинади. Кейинчалик 
тупроқни юмшатиш, суғориш ёки гўнгли шарбат бериш ва 
минерал ўғитлар билан озиқлантириш вақтига тўғрилаб 
олиб борилиши керак.
Тупроққа ишлов беришда ўсимликнинг 15-35 см чуқур-
ликкача ётган илдиз тизимларини шикастламаслик учун 
эҳтиётлик билан иш кўриш керак.
Бегона ўтларни ўташ ва уларни иссиқхона ҳамда хан-
дақлардан чиқариб ташлаш зарур, чунки улар ўсимликлар-
ни шира ва бошқа зараркунандалардан зарарланиши учун 
манба бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Кўчат ўтқазилгач, иккинчи йилдан бошлаб ҳар йили қиш 
олдидан ишлов беришда гўнг ва суперфосфат солинади. 

---

82
100 китоб тўплами
Бир, икки, уч ёшли ўсимлик тагига 10 кг гўнг, 20 г дан азот-
ли ва фосфорли ҳамда 10 г калийли ўғит солинади, мева 
берувчи туплар тагига эса 20-25 кг дан гўнг ва 80-100 г фос-
фор (тупларининг ёши ошгани сари солинадиган ўғитлар 
микдори ортиб боради), 80-120 г азотли ва 40-60 г калийли 
ўғитлар солинади. Бунда минерал ўғитлар 50% февралда ва 
50% май охири-июнь бошларида, яъни мевалари шакллан-
ганидан кейин солинади.
Бундан ташқари, лимон туплари биринчи марта қишда 
вегетация бошлангунгача, иккинчи марта гуллаш олдидан 
ва 3-4 -марта тугунлар тўкилганидан кейин ва мевалар ўси-
ши даврида 20-25 кун оралатиб гўнгли шарбат билан суғо-
рилади. Гўнгли шарбат сигир, кўй-эчкиларнинг ва парранда 
гўнгини (2:1:1 нисбатда) ариқ сувида яхшилаб эзиб, суғориш 
эгатларига қўйилади. Ёзда гўнгли шарбат кечқурун ва эрта-
лаб берилади. 
Шох-шаббаларни кесиш ва шакллантириш
Юқори ва мўл ҳосил олиш учун тупларнинг фақат меъёр-
да озиқланиши, ўсиши ва ривожланиши билан кифояланиб 
бўлмайди. Ўсиб кетган ва шаклланган новдаларни дарахт 
ёшига муносиб равишда сийраклатиш, чилпиш ва буташ 
йўли билан мунтазам парваришлаш жуда зарур. Бунда туп-
нинг ўсиши ва мева бериши яхшиланади.
Хандақ ва иссиқхонадаги лимон ўсимлиги шох-шабба-
сига шакл беришда ажратилган жойдан ошиб ўсмайдиган, 
шох-шахббаси бир текис ривожланган, ихчам, майда шох-
чалари кўп ва сербарг, паст бўйли ўсимликлар етиштириш-
га асосий эътибор берилади. Уларнинг асосий шохлари ва 
танаси калта 40-45 см дан ошмаслиги керак. Шакл бериш 

---

83
Цитрус мевали ўсимликлар етиштириш
67–
китоб
ва буташдаги асосий ишлар новдаларни чилпиш, сўнг ке-
сиш ва ҳали ёғочланмаган ортиқча новдаларни кесиб олиб 
ташлашдан иборат. Баъзан ён шохлари, шунингдек, қуриган, 
синган, шох-шаббани қалинлаштириб юборадиган шохлар 
ва новдалар кесиб ташланади. Ўсимликлар ҳар йили етарли 
миқдорда янги новда чиқарса, улар тўхтовсиз ҳосил беради.
Пакана (пастак) шакл берилганда дастлаб уч асосий 
тартиб шохларнинг узунлиги 20-25 см, ўртача бўйли шаклда 
35-40 см ли бўлади.
Стандарт бўлмаган кўчатлар ўтказилганда 25 см дан 
ортиқ қисми (пастдан) кесиб ташланади ва 3-4 та бўлажак 
асосий шохи қолдирилади. Биринчи тартибдаги шохлар 
бир-биридан 5-8 см оралиқда жойлашган бўлиши керак. 
Қолган шохлар ва новдалари кесиб ташланади.