62b-19 guruhi talabasi bahtiyorjonova guljahonning pul va banklar fanidan

Korporativ boshqarishni turli mamlakatlarda turlicha talqin qilishadi. AQSHda va Angliyada kompaniyalarning kapitaliga ko‘pchilik alohida shaxslar va firmalar egalik qiladi. Kontinental model amal qiluvchi davlatlarda (Yevropa, SNG, Lotin Amerikasi) asosan guruhlarga tegishli bo‘ladi. Shundan kelib chiqib ushbu mamlakatlarda AQSHga nisbatan kapital taksimoti va unda ovozlar berilishi konsentrasiyasi nisbatan yuqori. Bundan tashqari, 50 foiz aholisi to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita kompaniyalarning aksiyalariga egalik qiladi. Germaniyada esa ushbu ko‘rsatkich 20 % ni tashkil qiladi. Shundan xulosa qilish mumkinki, tijorat banklari faoliyatini boshqarishning 2 modelini “menejerlar xukmronlik qiluvchi model” AQSH amaliyotida qo‘llaniladi va Yepvropa mamlakatlarida ko‘llaniladigan “aksiya paketiga ega aksionerlar xukmronlik qiladigan model” larni ajratib ko‘rsatish mumkin

Markaziy banki Boshqaruvining 2000 yil 24 iyundagi 11/6-sonli bayonnomasi, №472-sonli “Tijorat banklarida korporativ boshqaruv to‘g‘risida”gi Nizomiga asosan «Korporativ boshqaruv» tushunchasi tijorat banki faoliyatini boshqarishda Kengash a’zolari va boshqa rahbar xodimlar tomonidan amalga oshiriladigan asosiy faoliyat hamda qoidalar majmuasi tushuniladi. Shu bilan birga korporativ boshqaruv konsepsiyasi biznes yuritish etikasining andozalari va aksionerlarga bo‘lgan munosabatlarda mas’uliyat hisi hamda bank faoliyat ko‘rsatayotgan jamiyat talablarni e’tiborga olishni o‘z ichiga oladi. Korporativ boshqarishning predmeti bo‘lib amalga korporativ munosabatlar yig‘indisi hisoblanadi. 1999 yil sentyabrda Bank nazorati bo‘yicha Bazel qo‘mitasi po «Kredit tashkilotlarida korporativ boshqaruvni takomillashtirish» bo‘yicha maxsus hujjat qabul qilindi va korporativ boshqaruvni qo‘llash bo‘yicha tavsiyalarni keltirib o‘tgan va IHTT bilan hamkorlikda ishlab chiqilgan.

O‘zbekiston Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida», «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar xuquqlarini himoya qilish to‘g‘risida»gi Qonunlari, Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 24 martdagi 104-sonli qarori va boshqa qonunchilik hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan bo‘lib, tijorat banklarida korporativ boshqaruvni tashkil etish asosini belgilab beradi. Ko‘pchilik tijorat korxonalarida Kengash a’zolari va boshqa rahbarlarga korxonani boshqarishda bir qator erkinliklar berilgan. Biroq, banklar faoliyati boshqa tijorat korxonalari faoliyatiga nisbatan bir muncha farq qiladi. Xususan, tijorat korxonalar o‘z mablag‘lari asosida operasiyalarni amalga oshirsa, tijorat banklari esa jalb qilingan mablag‘lar asosida operasiyalarni amalga oshiradi. Ayniqsa, banklar o‘z faoliyatini amalga oshirishda ustav kapitalidagi mablag‘lardan foydalangan taqdirda ham ushbu faoliyat davomida omonatchilarning mablag‘larini yo‘qotishi mumkin. Banklarning alohidalashgan rolini natijasida banklarda korporativ boshqaruvga alohida e’tibor berilishini taqozo etadi.