62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
Resim 2. Kuşadası 
Toprak Seramik 
Ağırlama Konaklama 
Tesisleri, 1997 
(Tercan ve Özbek 
Eren, 2014).
Resim 3. İstanbul Ticaret 
Odası, 2018 (Fotoğraf: M. 
Kılınç, M. Gülen).

---

kompozisyonu ve incelmiş detaylar mimarisinin 
dikkat çekici yanlarıdır (
Resim 5
). Aynı zaman-
da, hem dış hem iç mekânlarında bulunan sanat-
çı çalışmaları ile (Neşet Günal, Özdemir Altan, 
Adnan Çoker’in vitrayları; Şadi Çalık, Tamer 
Başoğlu’nun rölyefleri; Devrim Erbil’in seramik 
panosu; Abdurrahman Hancı’nın toplantı salo-
nu ve fuaye koltukları) mimarlık ve diğer sanat 
dalları arasında kurulan birlikteliğin bir örneğini 
oluşturur. Giriş cephesindeki sağır yüzeyde bu-
lunan Şadi Çalık’ın taş rölyefi, cephe ve kütle ta-
sarımında fuayenin heykelsi ışıklığıyla paralel ele 
alınmış bir ikili çalışmasının ürünü olarak dikkat 
çekicidir. Batı’da II. Dünya Savaşı sonrasında, 
mimarların diğer sanat dallarından isimlerle (Pi-
casso, Matisse, Miró, Rivera, Nogushi, Oroz-
co, Lurçat, Léger vb) beraber çalışmaları gibi 
Türkiye’de de modern kimlik arayışlarının bir 
uzantısı olarak sanatçı-mimar işbirliklerine rast-
lanır.
5
İstanbul Ticaret Odası bu bağlamda, Batı 
ile senkronize bir şekilde gerçekleşen bu türden 
bir eğilimin Türkiye’de öne çıkan uygulamala-
rından biri olarak değerlendirilebilir.
Daha sonra yapının tadilat projelerinde bu-
lunan Fuat Şahinler
6
(2018), tasarımın “Mimar 
Sinan’a saygı” esasında ele alındığını belirtir. 
Benzer şekilde Şahinler’in Akademi’de öğrenci-
si ve çalışma arkadaşı olan Ahmet Tercan (2016) 
da –Köksal’ın (2016) sözleriyle– 
“binanın biri 
alçak, biri yüksek iki kütleden oluşan profilinin 
Süleymaniye Camisi’ne atıf”
olduğunu ifade 
eder (
Resim 6, 7
). UNESCO Dünya Mirası Lis-
tesi’nde yer alan Süleymaniye Camii’nin etekle-
rinde 1963 yılında inşa edilen yapı, konumlan-
dığı yerin fiziksel ve kültürel bağlamını dikkate 
alarak geliştirirken, 50 yıl sonra aynı bölgede 
yapımı tamamlanan Haliç Metro Köprüsü’nün 
tasarımında bulunduğu bağlama karşı bir hassa-
siyetin görülmediğini söylemek yanlış olmaya-
caktır. Bir yandan sıklıkla modern mirasın tarihi 
çevreye karşı duyarsızlığı üzerinden geliştirilen 
söylemler ile modern mimarlık mirasının tahri-
batına göz yumulurken, öte yandan aynı söyle-
min ürünlerinin tarihi çevreye karşı duyarsız bir 
tutum sergilemesi paradoksaldır. Aynı bölgede 
konumlanan iki farklı döneme ait bu iki yapı, 
aradan geçen yarım asırlık bir süreçte değişen 
hassasiyetler hakkında fikir vericidir.
Bu nedenle Şahinler’in tasarım yaklaşımı sık-
lıkla modern mimarinin fiziksel ve kültürel bağ-
lam ile çeliştiği yönünde gelen eleştirilere karşı 
modern bir arayış olarak da yorumlanabilir. Aynı 
zamanda modüler düşey prekast cephe elemanla-
rıyla sağlanan oranlar ve çatı katındaki geri çekil-
me ile, Şahinler’in Haliç kıyısında program yükü 
olan bir yapı için daha mütevazı bir ölçeği yakala-
ma çabasında olduğu söylenebilir. Zemin kat 
kotunda kuzeybatı ve güneybatı cephelerinde yer 
alan sağır, kavisli bitişler, planda ana kütleyi sar-
malayan alçak okuma salonu ve kütüphane kütle-
sinin üçüncü boyutta bir karşılığını; cephe ele-
manları ile düşeyliği artırılmış ana dörtgen yapı 
için yatay bir kompozisyon oluşturur. Bununla 
birlikte, Şahinler cadde seviyesi kotunda yaptığı 
peyzaj düzenlemesinde, merdivenler ve sert 
zemin uygulamaları ile yayaları yapıya yönlendi-
rirken, yer yer Süleymaniye’ye doğru seyir olana-
ğı veren kamusal alanlar oluşturmuş, ancak tasa-
rımdaki fikirleri uygulamada hayata geçireme-
miştir. İlk eskiz aşamasından uygulamanın sonu-
na kadar olan süreci bir tasarım olarak ele alan 
Şahinler (1970: 41), projenin çevre düzenlemesi 
ve renk gibi bazı kararlarının kendisine yetki 
verilmeden uygulanmasını tasarım açısından 
‘tamamlanmamışlık’ olarak addeder. Bu bağlam-
da Şahinler’in tasarım yaklaşımının, hem uygula-
ma ile ilişkiyi hem de ölçekler arası sürekliliği esas 
alan bir yaklaşım olduğu söylenebilir.
7
Yapı inşa edildiği günden bu yana birtakım 
müdahaleler geçirmiştir. 1973 yılında iskân 
72 
mimar•ist 2018/2