62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Orhan Şahinler’in Türkiye Modern Mimarlığına 
Bıraktığı İki Miras: İstanbul Ticaret Odası 
Binası ve Üsküdar Vapur İskelesi
Melek Kılınç - Mustafa Gülen
O
O
70 
mimar•ist 2018/2
DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
Resim 1. TC Lizbon 
Büyükelçilik Binası, 1963 
(MSGSU Fotoğraf Atölyesi 
Arşivi).

---

sı (1963) bireysel üretimleriyle sıkı bir paralellik 
gösterir. Açık alan düzenlemeleri, kütleler arası 
ilişkide öne çıkan düşey ve yatay cephe kompozis-
yonları, katlar arası geri çekilmeler, malzeme se-
çimleri ve detay hassasiyetinde özgün modern dil 
kolaylıkla fark edilir (
Resim 1
). Geç dönem işleri 
arasında olan Fuat Şahinler ile beraber hazırladığı 
Kuşadası Toprak Seramik Ağırlama Konaklama 
Tesisleri’nde (1997) ise neredeyse geometrik so-
yutluktaki bir kütle kompozisyonu gözlemlenir. 
Bu eserinde kapalı ve yarı açık alan tasarımının 
öne çıktığı bir kurgu, çörten ve saçaksız çatı bi-
tiş detayları göze çarpar (
Resim 2
). Bu bağlamda, 
Şahinler’in tasarımlarındaki detay hâkimiyeti, mi-
mari yaklaşımında belirleyici bir unsurdur. Yaygın 
rasyonalist mimari eğilimdeki 1950’ler Türkiye 
modern mimarlığı bağlamında düşünüldüğün-
de, Şahinler’in fiziksel çevre ile kurduğu ilişkiler, 
kütle kompozisyonu ve cephe detayları yapıları-
nın özgün niteliklerini oluşturur. Bu bağlamda, 
Şahinler’in ilk yapılarından itibaren uyguladığı ve 
katıldığı yarışma projelerine, süreklilik içindeki 
modern bir dilin hâkim olduğu söylenebilir.
İstanbul Ticaret Odası Binası (1963) ve 
Üsküdar Vapur İskelesi (1965), Şahinler’in mi-
mari uygulamaları arasında hem konumlandık-
ları bağlam ile kurduğu ilişki, hem de mimari 
biçimlenişlerindeki modern yaklaşım ile önem 
kazanır. İstanbulluların belleğinde yer eden söz 
konusu yapıların zaman içindeki değişimi/dö-
nüşümü Türkiye’deki modern mimarlık mirası-
nın tahribatına örnek olarak gösterilebilir. İstan-
bul Ticaret Odası Binası 2017 yılında geçirdiği 
tadilat
3 
sonrasında bir süre kısmen atıl durumda 
kalmış, günümüzde ise ‘Bilgiyi Ticarileştirme 
Merkezi’ (BTM) olarak kullanılmaktadır. Halen 
ilk işlevini sürdüren Üsküdar Vapur İskelesi’nin 
mimarisindeki tasarım yaklaşımı ise, kullanımın-
daki özensizlik ve yapılan yanlış müdahaleler ne-
deniyle okunamamaktadır.