62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

Rıfat Yalman Evi
’dir (1952). 
Turgut Cansever ve Abdurrahman Hancı’nın 
tasarımı olan yapı, modern mimarlığın biçimsel 
öğeleri olarak yukarıda sıraladığımız yapısal 
60 
mimar•ist 2018/2
DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
6. Villa Şaman, Feneryolu, 
İstanbul, 1959. 
Mimarlar: Utarit İzgi, 
Mahmut Bir (Arkitekt ve 
Utarit İzgi Arşivi).

---

birimlerin büyük bölümünü içerir. İç-dış arasın-
daki sınırları muğlaklaştıran cam yüzeyler, yapıyı 
kısmen de olsa kolonlar üzerine alarak oluştu-
rulmuş üstü terasla örtülü açık alanlar, açıkça 
algılanan strüktürel elemanlar ve bu öğelerle 
oluşturulmuş biçim diline eşlik eden mobilyalar 
ve sanat eserleri... Yaşama alanının geniş cam 
yüzeylerini örten perdelerin deseni, ressam 
Bedri Rahmi Eyüboğlu tarafından tasarlanmış. 
Evin mobilyaları ise mimarların imzasını taşı-
makta. 
Arkitekt
dergisinde yayımlanan metinde, 
hayatın bahçede geçeceği düşünülerek, özellikle 
yaşam alanı ile bahçe arasında kurulan sıkı bağ 
vurgulanmıştır. Yaşam alanı sokak kotunda yer 
alır. Arsadaki kot farkı nedeniyle bahçe kotuyla 
yaşam alanı arasında bir kat vardır. Bu kot farkı-
nın ayrıştırıcı etkisi, tavandan yer döşemesine 
kadar camla kaplanan şeffaf yüzeylerle kompan-
se edilmiştir. Batı güneşine karşı perde kullanıla-
cağı öngörülmüş, Bedri Rahmi’nin tasarladığı 
perdelerle iç mekânda “renkli” bir atmosfer 
yakalanması hedeflenmiştir. Cansever ve Han-
cı’nın ortak çalışması olan bu yapı günümüze 
ulaşmış ve aynı işleviyle kullanılmaya devam 
etmektedir. Cansever ve Hancı’nın aynı dönem-
de, yine Büyükada’da tasarladıkları Büyükada 
Anadolu Kulübü (1950-1957), ikilinin Türki-
ye’deki modern mimarlık üretiminde önemli bir 
yere sahiptir. Rıfat Yalman Evi, Büyükada Ana-
dolu Kulübü ile hemen hemen eşzamanlı olarak 
inşa ettikleri modernist bir müstakil ev projesi 
olarak kentin mimari dağarcığında yerini alır.
1960’lara gelindiğinde modern mimarlık 
etkisini yitirmeye başlamış, yerini farklı kaygıla-
rın ön planda olduğu bir biçim çeşitliliği almış-
tır. Bu dönemde inşa edilen yapıların bir bölü-
münü hâlâ modern mimarlık çatısı altında ele 
almak mümkündür. Werner Oechslin, biçim ara-
yışını reddeden modern mimarlıkta biçimin 
önemli bir rolü olduğunu, yaratılan biçimler 
dünyası ve art arda üretilen benzer biçimlerle, 
modernist bir biçim estetiği oluşturulduğunu 
söylemektedir.
25
Öncülerin ürettiği biçimler o 
kadar çok tekrarlanmıştır ki, artık modernizmin 
biçimleri vurucu etkisini kaybetmiş, sıradan ve 
tekdüze olarak görülmeye başlanmıştır. Başlan-
gıçta farklı coğrafyalarda özgün örneklerine rast-
lanan modernizm, zamanla hem estetik hem de 
sosyal açıdan eleştirilere maruz kalmış, eleştirile-
re iki tür yanıt verilmiştir. İlki, modernist söy-
lemden kopmadan, onu revize ederek yeni 
mimarlıklar elde etmek; ikincisi ise modern 
mimarlığın katı söylemlerinden tamamen vazge-
çip yeni bir mimari yaklaşım ortaya koymaktır. 
Revizyonist yaklaşımda, modern mimarlığın katı 
biçim dili revize edilerek, biçim çeşitliliğinin ön 
planda olduğu bir mimari ortaya çıkmıştır.
Bu revizyonist söylem çerçevesinde incele-
mek üzere, metinde yer verilecek son yapı Pen-
dik’teki