|
Teşekkür
Yakında kaybettiğimiz Prof. Sümer Gürel’e Hindistan
yolunda Pakistan’ı da görmek istediğimi söylediğimde, üç
yıl çalıştığı Karaçi Davud Kolej’in dekanıyla tanıştırdığı için,
yıllar önce kaybettiğimiz dekan Prof. Kausar Bashir
Ahmad’a Karaçi, Lahor ve Mohenco Daro’yu güvenli şekil-
de gezebilmem için bana sağladığı bağlantılar için ve asista-
nı, beni Karaçi’de evinde ağırlayan arkadaşım, Karaçi NED
Üniversitesi’nden Dr. Anila Naeem’e bu yazıyı yazabilmem
için sağladığı bilgiler ve kaynaklar için çok teşekkür ederim.
Onun yardımları olmadan bu yazıyı yazmam mümkün ola-
mazdı.
Notlar
1. Bu makale, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Türk Sanat Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezinin
10-13 Mayıs 2010’da düzenlediği “Identity in Arts and
Interactions” uluslararası sempozyumunda sunulan “İki
Cami, İki Mimar, İki Kimlik” adlı yayımlanmamış bildiriden
geliştirilmiştir. Mescid-i Tuba, bildiride Ankara’daki Koca-
tepe Camii ile kıyaslanırken, makalede tek başına ele alın-
mıştır.
2. 1728’de yoğun yağmur nedeniyle Umman Denizine açı-
lan Hub nehri halicinin çamurla dolması buradaki küçük
liman Karak Bunder’i kullanılamaz hale getirince, bölgedeki
ticari faaliyet bugün Karaçi olarak bildiğimiz yere kaymıştır.
1729-1839 arasında İndus’taki önemli limanlar Şah Bunder
ve Kiti Bunder’in faaliyetleri de aynı nedenle Karaçi’ye
taşınmıştır.
3. İngilizlerin amacı Rusların Umman Denizine inmesini
engellemek üzere Afganistan’ı ele geçirmekti (Hasan ve
Mohib, 2013).
4. Bu planla mültecileri kent merkezinden 20 km kadar
uzağa yerleştirerek onları istihdam edecek iki endüstri böl-
gesi kurulmuştur: “Landhi Korangi” ve “New Karachi”.
5. Holod ve Khan “replika” demektedirler, ancak minare
Osmanlı minarelerinin detaylarından sıyrılmış bir soyutla-
masıdır.
6. 2010 yılında, ağır hastalığı nedeniyle B. H. Chauhan ile
doğrudan iletişim kurmak mümkün olamamış, onunla ilgili
bilgilere Karaçi NED Üniversitesi’nden Anila Naeem ulaşa-
bilmiş (10.5.2010) ve onun Karaçi’de yaşayan yakın arkada-
şı Farhatullah Qureshi’yle iletişim kurmuştur. 13.5.2010
tarihinde F. Qureshi ile yapılan telefon görüşmesinin kayıt-
ları çözülerek e-posta yoluyla kendisine onaylattırıldığında
Babar Hamid’in yaşamı ve eğitiminden söz edebilmek
mümkün olabilmiştir.
7. İngiliz Hindistan’ında 1850’de Madras ve Kalküta’da
kurulan sanat okullarından ikincisinde perspektif ve mimari
çizim vardı. 1863’te Lahor’da kurulan ve 1958’de National
College of Arts’a dönüştürülen Mayo School of Arts,
1875’te programına mimari çizimi eklemişti. Bombay’da
1857’de kurulan J. J. School of Art’ın eğitim programına
mimari çizim 1863’te eklenmiştir. Bağımsız Pakistan’daki
az sayıdaki mimar buradan mezundu veya üzerine yurtdı-
şında, çoğunlukla İngiltere’de eğitim almışlardı. Karaçi’de
Kamu İşleri Birimi (Public Works Department), 1954’te
mühendislikten ayrı bir mimarlık okulu açma izni alana dek,
Pakistan’daki tek mimarlık okulu Lahor’daki Mayo School
of Art olmuştur.
8. İslamabad Master Planı, Doxiadis-1960, Sekretarya
Kompleksi, Gio Ponti, Devlet Memurları Misafirhanesi,
Denis Brigden, Cumhurbaşkanlığı Kompleksi, Edward
Durrell Stone, Şah Faysal Camii, Vedat Dalokay.
9. Chauhan’ın yakın arkadaşı F. Qureshi ile telefon röporta-
jı, 13.5.2010. Chauhan’ın eğitim hayatının ayrıntıları ile
ilgili bilgilerin tümü arkadaşı Qureshi’den alınmıştır. Diplo-
ma aldığı okulların tam adlarına ulaşmak mümkün olamadı-
ğı gibi, internet taramasıyla da Roma’da bu isimde okullar
bulunamamıştır. Olasılıkla daha sonra kurumsal bir değişik-
lik geçirerek adlarında değişiklik yapılmıştır.
10. Karaçi NED Üniversitesinden Anila Naeem, 7.5.2010
tarihinde Chauhan’ın Pakistan Mimarlar Odası’na (PCAPT)
hiç kaydolmadığını ve 10.5.2010 tarihinde de bunun diplo-
ma denklik sorunu nedeniyle olduğunu öğrenmiştir.
11. Chauhan’ın yakın arkadaşı F. Qureshi ile telefon müla-
katı, 13.5.2010.
12. Chauhan’ın yakın arkadaşı F. Qureshi ile telefon müla-
katı, 13.5.2010.
13. İngilizler daha önceki mülkiyet sistemini değiştirerek
kendilerine yakın duran büyük arazi sahipleri yaratmışlardı.
14. Kurtuluş Savaşı’na Hindistan’daki Müslümanlar maddi
destek vermişlerdir.
15. Gene de bağımsızlık tarihi olarak 1947 kabul edilmek-
tedir.
16. İslamabad’daki Cumhurbaşkanlığı Kompleksi için Arne
Jacobsen’in “uzlaşmasız modern” tasarımı “ulusal” bulun-
mamış, Louis Kahn’ın projesi İslam mimarisini yeterince
yansıtmadığı için geri çevrilmiş, son olarak Gürkanlı mima-
risini sevdiği için önerilen Edward Durrell Stone’un net
biçimde yönlendirildiği proje uygulanmıştır.
17. Mumtaz, katılmış olduğu Lahor’daki Data Durbar
Camii yarışmasında jürideki cumhurbaşkanının beş yaşın-
daki kızının daha iyi çizebileceğini söyleyerek tüm proje-
leri elediğini, gene Karaçi’deki Kaid-i Azam Camii ve
Kütüphanesi yarışmasında da generallerin hiçbir projeyi
ödüle değer bulmadığını anlatmaktadır. Bir süre sonra
açılan uluslararası Ulusal Anıt yarışmasına, önceki tasarı-
mını tekrar yollamış, İran bahçe kültüründen gelen “cen-
net bahçesi” temasına dayanan tasarımı, eski bir general
mimar•ist 2018/2
85
Do'stlaringiz bilan baham: |
