6-modul. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari 1-mavzu. Avtomobilning ekspluatatsion xususiyatlari. Reja

Avtomobilning burlishda ag’darilish bo’yicha kiritik tezligi.

3-rasm Avtomobilning ag’darilish bo’yicha kiritik tezligi.
Inertsiya kuchining ko’ndalang tashkil etuvchisi P_y –tayanch yuzadan h_g masofada ta’sir etadi, natijada ag’daruvchi moment hosil bo’ladi:

Ag’darilish bo’yicha kritik tezlik,m/s

Avtomobil gorizontal yo’lda burilishda ko’ndalang kuch P_y  ta’sirida nafaqat yonga sirpanishi, balki tashqi g’ildiraklariga nisbatan ag’darilishi mumkin. Ichki g’ildiraklar yo’ldan uzilayotganda normal reaksiya ,tashqi g’ildiraklarda bo’ladi. Bu holda ag’daruvchi moment avtomobilning og’irligiga bog’liq tiklovchi moment bilan tenglashadi: . Bu tenglikka qiymatlarini qo’ysak:

Ko’ndalang kuchning qiymatini qo’ysak:

Bu yerda B- Avtomobilning koleyasi,m;
Avtomobilning ag’darilish bo’yicha kritik tezligi,km/soat


4-rasm. Bir xil koleyaga ega avtomobillarning ag’darilish bo’yicha kritik
tezligining avtomobillar og’irlik markazlarining balandliklari ( ) va burilish radiusiga bog’liqlik grafigi.
Avtomobilng yonga sirpanish (surilish) bo’yicha kritik tezligini

5-rasm. Avtomobil gorizontal yo'lda tekis harakatda burilishda ko’ndalang kuch
G’ildirakning yo’l bilan tishlashish kuchiga teng bo’lsa, ko’ndalang kuch Р_y, Н, ta’sirida (markazdan qochma kuch, yondan shamol kuchiyoki yo’l notekisliklarining yon zarbalari) yonga surilishi mumkin, yani Р_y=Р_сц.
markazdan qochma kuch va tishlashish kuchi qiymatlari qo’yilsa, quyidagi tenglik tenglama hosil bo’ladi:

Bu yerda φ_y- ko’ndalang tishlashish koeffitsienti
G_a- avtomobilning to’la og'irligi, kg;
υ_a- avtomobilning tezligi, km / soat;
R- avtomobilning burilish radius, m;
υ = υ_s, bo’lganda Avtomobilng surilish, yoki sirpanish bo’yicha kritik tezligini,km/soat:

Avtomobilng tezligi kiritik tezlikdan oshsa, avtomobil surilishi mumkin.

6-rasm. Avtomobilning surilish bo’yicha kritik tezligining burilish radiusi R ga va tishlashish koeffisienti φ_y ga bog’liqlik grafigi
Kritik tezlikda burilayotganda avtomobil yonga sirpanish natijasida surilishi yoki surilmasligi mumkin. Bunda juda kichik yon kuch (shamol tezligini oshishi, yo’l notekisligining g’ildiraklarga ta’siri, yo’lning ko’ndalang qiyalik burchagi) ta’sirida , hamda harakat tezligining oshishi, yoki burilish radiusining kamayishi kondalang kuch P_y ning oshishiga sabab bo’ladi