6-mavzu: xalqaro turizmda xizmat ko’rsatish madaniyati ma’ruza mashG’uloti rejasi: Madaniyat ta'riflari. Madaniyat darajalari. Madaniyatni keng va tor tushunish

Madaniyat kategoriyalari ikki bloki

Madaniyat, shuningdek, insoniyatga to'plangan tajribani saqlash va etkazish uchun zarur bo'lgan belgilar va belgilarning ma'lum bir tizimi sifatida belgilanadi.

3. Madaniyatni tushunishda asosiy yondashuvlar va yo'nalishlar: ikkinchi tabiat, etishtirish va tarbiyalash, kult.

Shubhasiz shartli ravishda "madaniyat" tushunchasini talqin qilishning barcha yondashuvlarini antropologik, sotsiologik va falsafiy deb atash mumkin. Hozirgi bosqichda madaniy tafakkurda "madaniyat" hodisasini tushuntirishga asosiy yondashuvlar quyidagicha ko'rib chiqilishi mumkin.

Madaniyat "ikkinchi tabiat" sifatida qabul qilingan faol yondashuv, "bu biologik tashkilot tomonidan belgilanmagan va aniq inson faoliyati namoyon bo'lishi bilan ajralib turadigan faoliyat mexanizmi."

Madaniyatni birinchi navbatda ma'naviy qadriyatlar to'plami sifatida ko'rib chiqadigan aksiologik yondashuv.

Semiotik yondashuv madaniyatni belgilarning tizimi, odamning madaniy faoliyati esa odamning tashqi muhitga munosabatining universal mexanizmlari bilan belgilanadigan belgi-simvolik deb biladi.

Germenevtik yondashuv madaniyatni ko'p matnlar ("tushunish san'ati") sifatida tushunishga asoslangan.

Taklif qilinayotgan yondashuv doirasidagi asosiy tushunchalardan biri bu ramz tushunchasi bo'lib, uning asosiy xususiyati ma'noning ortiqcha ekanligidir. Shunday qilib, germenevtika madaniyat matnlarida mavjud bo'lgan ramziy ma'nolarni ajratishga intiladi.

Psixoanalitik yondashuv Freydning shaxsiyat modelidan kelib chiqqan, unda madaniyat dunyoda axloqiy burch, axloqiy senzura, tabuni aks ettiradi.

Taqdim etilayotgan yondashuvlar, albatta, hozirgi bosqichda madaniyat hodisasini tushunishning xilma-xilligini kamaytirmaydi.

Madaniyat tushunchasi antik davrga borib taqalishi katta kashfiyot bo'lmaydi, bu bizga madaniyatni tushunishda uchta asosiy yo'nalishni berdi va keyingi barcha davrlar Evropa madaniyati nurida aytilgan tezislarni faqat to'ldirib, kengaytirdi va aniqlashtirdi. Ixtiro qilingan hamma narsa sodda va qisqa bo'lganligi sababli, o'sha uzoq vaqtlarda aytilganlar bugungi kungacha o'z ahamiyatini yo'qotmadi, faqat u yoki bu davrning soyalarini egalladi.

Shunday qilib, madaniyatni tushunishda uchta asosiy yo'nalish mavjud: qadimgi yunonlar va lotinlar:

Madaniyat etishtirish, qayta ishlash, parvarish qilish;

Madaniyat ta'lim va tarbiya sifatida;

Madaniyat ibodat, ehtirom sifatida.

1. Madaniyat "ikkinchi tabiat" sifatida. "ishlov berish", "jilo berish" degan ma'noni anglatuvchi "kultio" so'zi birinchi marta Rim risolalari va xatlarida topilgan. Masalan, Rim davlat arbobi va yozuvchisi Mark Portius Katon qishloq xo'jaligiga oid risolaning muallifi bo'lgan. Agar siz uning nomini tarjima qilsangiz, "qishloq xo'jaligi" so'zini olasiz. Risola faqat erni o'stirish bilan bog'liq emas, balki asosan erga g'amxo'rlik madaniyati haqida. Tuproqni o'stirish, muallifga ko'ra, maxsus ruhiy munosabatsiz mumkin emas.

Shunday qilib, ushbu tezisning rivojlanishi madaniyatni "tabiiy narsalarga qo'shimcha ravishda odamlar tomonidan yaratilgan sun'iy buyurtmalar va narsalarning birikmasi" sifatida tushunishga olib keladi. Antik davrdan kelib chiqqan ushbu bayonot madaniyatini "ikkinchi tabiat" tushunchasi tushunchasining asosiy tezislaridan biri deb hisoblash mumkin.

Tabiiy mavjudot bo'lgan inson g'ayritabiiy narsani yaratishi mumkinmi? Tabiatdan tashqarida madaniyat bo'lishi mumkinmi?

Qadim zamonlarda, olovni boshqarishni o'rgangan odam, o'choqni yaratdi, so'ngra gugurt, chiroqlar va hk. Ammo shuni esda tutish kerakki, yong'in tabiiy hodisa bo'lib, u odamlar tomonidan ixtiro qilinmagan. Olovdan foydalangan barcha keyingi "madaniy" ixtirolar - bu tabiatni inson nazorati ostida ishlatishga misoldir. Boshqacha aytganda, har qanday texnik ixtiro tabiiy jarayonlarning rivojlanishi va ularni sun'iy sharoitda modellashtirish natijasidir. Shu bilan birga, tabiatga ta'sir qilganda, odam uni o'zi tomonidan ishlab chiqilgan va unga to'g'ri, uyg'un bo'lib tuyuladigan qonunlarga muvofiq jihozlashga intiladi. Uy qurish, parklar o'rnatish, mebellar tayyorlash, hayotni jihozlash, odamlar to'g'ri geometrik shakllardan kelib chiqadi.

Ushbu tartibda odam atrof-muhitining yovvoyi tabiatdan sezilarli farqi namoyon bo'ladi. Ammo ta'lim va tarbiya jarayoni tabiatni jilovlashga, uni o'lchov, uyg'unlik va hokazo qonunlariga muvofiq tartibga solishga, shuningdek, o'zimizdan (sof instinktiv holatdan) uzoqlashishga yordam beradi.

2. Madaniyat tarbiya va ta'lim jarayoni sifatida. Tabiatni o'stirish madaniyati haqidagi antik tezisni ishlab chiqishda biz madaniyatni sharhlashga ikkinchi yondashuvga murojaat qildik, antik davr nuqtai nazaridan ruhni o'stirish jarayoni sifatida, ya'ni. tarbiya, ta'lim. Qadimgi Yunon falsafasida tarbiya va madaniyat vahshiylikka, ta'limning etishmasligiga qarshi bo'lgan. Madaniyatga aql va erkinlikka ega bo'lgan inson fuqarosi prizmasidan qarab, yunonlar dunyoga insonparvarlik va demokratiya g'oyalarini berdilar.

Yunonlar noyob ta'lim tizimini yaratdilar, unda ma'lum bir sohada professional emas, balki aniq yo'nalishga ega bo'lgan shaxs sifatida shakllangan. Shubhasiz, insonga ushbu murojaatida madaniyatning qadimgi tushunchasining gumanistik ahamiyati insonning idealiga, madaniy jarayonning maqsadiga xizmat qiladigan idealga asoslangan.

Rimning oxirgi davrida madaniyat shaxsiy fazilatlar, shaxsning shaxsiy xususiyatlari bilan bog'liq edi. Madaniyatli shaxs deganda, o'z fikrlari va xatti-harakatlarini axloqiy talablarga bo'ysundiradigan, vijdonga muvofiq yashashni biladigan shaxs tushuniladi. Shu sababli falsafaga odamlarni takomillashtirish va o'qitish vositasi sifatida alohida e'tibor qaratiladi. Ushbu g'oyalar Rim faylasufi va notiq Mark Tullius Tsitseronning asarlarida mujassamlashgan, ular madaniyat haqida gapirganda, erni o'stirish haqida emas, balki ma'naviyatni qurish, ruh va ruh madaniyatini falsafa bilan aniqlash to'g'risida gapirishgan. "Tabiiy dala ekinni etishtirmasdan hosil bermagani kabi, jon ham shunday qiladi. Jonni o'stirish falsafadir; u qalbdagi yomon narsalarni buzadi, ruhni ekishga qabul qilishga tayyorlaydi va ishonib topshiradi - shunday qilib, faqat pishib yetgan urug'larni ekadi. mo'l hosil olib kelinglar».

Keyingi davrlarda tarbiya va ta'lim insonni madaniyat bilan tanishtirishning asosiy vositasi bo'lib, u to'plangan ijtimoiy tajribaning parchalarini tarjima qilish, shaxsni o'zi yashab turgan jamiyatga ijtimoiy va madaniy moslik normalari va qoidalari bilan tanishtirish edi.

Bundan tashqari, bu shaxsni "o'stirish" jarayoni, uning jamiyat a'zolarining kollektiv hayotiy faoliyatini tartibga soladigan me'yor va qadriyatlarni assimilyatsiya qilish, odamlarni birlashtirishning zarur darajasini ushlab turishga olib keladigan jarayonlar. Boshqacha qilib aytganda, ta'lim tizimi insoniyat madaniyatining boshqa shakllari (masalan, qonun, axloq) bilan bir qatorda, odamlarning bir jinsli emasligini boshqarishga yordam beradi, ularning o'zaro munosabatlari va butun davlatni tartibga soladi.

3. Madaniyat kult sifatida. "Madaniyat" atamasini talqin qilishda uchinchi yondashuv ibodat, sajda qilish, ibodat.

Qadimgi zamonlarda odamlar doimo xudolar bilan qurshab olingan: u ular bilan dala va o'rmonda, daraxtlarning yashil qismida, soyali o'rmonlarda va daryoning orqa suvlarida uchrashgan, xudolar shaharda va odam uyida yashab, ular shahar qonunlari va fuqarolarning xavfsizligini himoya qilishgan.

Hozirgi bosqichda sig'inish quyidagilarni anglatadi: