6-mavzu. Tabiiy geografiyaning tamoyillari geografiya fani turli ko‘lamdagi hududlarni (geotizimlarni) o‘rganish davomida quyidagi tamoyillarga tayanishi va unga amal qilishi shartdir. Hududiylik tamoyili

Geografik bashorat muddatlari
Bu borada tadqiqotchilar fikrlarida farqlanishlar bor. Jumladan, A.G.Isachenko va B.A.Popovlar geografik bashorat muddatlarinm quyidagicha tabaqalaydilar:
O‘ta qisqa muddatli - 1 yilgacha, qisqa muddatli 3-5 yilgacha, o‘rta muddatli 10-15 yilgacha, uzoq muddatli - bir necha o‘n yilliklargacha, o‘ta uzoq muddatli - ming yilliklargacha bag‘ishlangan bashoratlardir (Jekulin, 1989, 155-6.).
Geografik tarmoq fanlar sohasidagi bashoratlar ham turlicha muddatlarni qamrab olishi mumkin. Ayniqsa, ob-havo haqidagi bashoratlar odatda qisqa muddatli 1-3 kunlik, ba’zida esa bir oylik, qisman esa mavsumiy muddatlarni qamrab oladi. Geografik bashoratlar odatda turli ko‘lamdagm tabiiy, siyosiy-ma’muriy, ma’murmy hududlarga ham tegashli bo‘ladi. Bashoratlarning odatda o‘rta va uzoq muddatlarni qamrab olishi e’tiborga loyiq.


Bashoratlash borasidagi to‘siqlar
Mamlakatimizda hozirgi bozor iqtisodiyotiga o‘tish, demokratik qonunlar asosida fuqarolik jamiyatini qurish jarayonida geografik bashoratga bo‘lgan ehtiyoj tobora ortib bormokda. Ayniqsa, kelgusi tabiiy, iqtisodiy-ijtimoiy, umumgeografik o‘zgarishlarni bashoratlash; insoniyatni tabiatga ta’sir kuchining joylardagi xususiyatlarini bashoratlash; tarmoq - geografik sohasidagi bashoratlarni takomillashtirish; bashoratlashda ilmiy jamoatchilik fikrlariga tayanish kabi vazifalar turibdi.
Lekin hanuzgacha geografik bashoratlash bo‘yicha dunyo-viy, mintaqaviy, mahalliy hududlarga bag‘mshlangan to‘la-qonli, mukammal geografik bashoratlar juda kam. Buning asosiy sababi bashoratlash borasmda qator to‘siqlarning mavjudligidir. Bu to‘siqlarni V.S.Preobrajenskiy va N.I.Koronkevich (1987) to‘rtta guruhga ajratadi (8-jadval).
Bularga qo‘shimcha sifatida mamlakat rahbarlari va hukumatlari tomonidan qabul qilingan yangi dastur, qaror, qonunlar geografik bashoratlashda o‘ziga xos qiyinchiliklar tug‘diradi, ya’ni bashoratniig aniqlik darajasini murakkablashtiradi, Masalan, O‘zbekistonda 2009 yil "Qishloq taraqqiyoti va farovonliga yili", deb e’lon qilinishi va bu borada qabul qilingan davlat Dasturi qishloqlarimiz qiyofasi, iqtisodiy - ijtimoiy nufuzini tubdan va tezkor yaxshilanishiga asos bo‘lmoqda.