6-mavzu: O‘rta asrlar G‘arb adabiyoti Reja

Ingliz o‘rta asrlar adabiyoti. Hozirgi inglizlarning ajdodlari V asrda mamlakatda Ovrupadan ko‘chib o‘tgan anglo-sakslar bo‘lib, qadimgi adabiy yodgorliklar Britan orollarini normannlar tomonidan zabt etilishiga qadar (1066-yil) bo‘lgan muddatda yaratiladi. Ingliz tilidagi adabiyotlar (ingliz adabiyoti degan tushunchaning o‘zi ham), asosan, anglosakslar nasroniylik dinini qabul qilganlaridan keyin paydo bo‘ldi. O‘sha paytlarda rohiblar xalq ichida yurib qahramonlik dostonlarini yozib yurganlar. Ular ichida eng mashhuri “Beovulf’ asaridir.

“Beovulf” dostoninig qo’lyizmasi X asrga doir bo`lib, u ingliz tiliga asos slogan anglosakson tilida yozilgan. “Beovulf” dostoni o`rta asrlar ilk davrining bizgacha yetib kelgan eng birinchi naunasidir. Doston Britaniya orollariga ko`chib o`tgan majusiy aql va sakslarning rivoyatlari negizida paydo bo`ldi. “Beovulf” dostonining muallifi ma’lum emas, hozir doston Lindondagi britaniya muzeyida saqlanadi. Dostonda ertak motivlari avjud bo`lib, unda turli xil maxluqlar va ajdaholar ishtirok etadi. Shu bilan birga dostonda bo’layotga n haodisalarda Xudonng aralashuvi va Injildagi islar Avel, Noy uchraydi. Grendel va Kainning avlodidan deyiladi. Bularning barchasi muallifga nasroniy dinining ta’siri katta bo’lganidan dalolat beradi.

Fransiya o`rta asrlar adabiyoti. Zamonaviy Fransiya hududida qadimda kelt xalqlari guruhiga mansub bo`lgan gall qabilalari istiqomat qilgan bo`lib, ular keyinchalik riliklar toonidan bosib olingan. V asrga kelib german qabilalaridan bo`lgan franklar gall yerlarini bosib olganlar va tez orada ular mahalliy xalqlarning ta’sirida assimilyatsiyaga uchraganlar. Bizgacha o`rta asrlar adabiyotisdan epic dostonlar, kichik hajdagi lirik she’rlar, roan va diniy mavzudagi dramalar, latifaga yaqin turuvchi hikoya – fabliolar yetib kelgan.

Qahramonlik eposi. O`A qahramonlik dostonlari (fr.chansong de geste) ning sujetlari real tarixiy voqealar asosiga qurilgan bo`lib, ularni ijod qilish jaraynin ikkiga ajratish mumkin.

Xalq og’zaki ijodi tarixiy voqealariga ishlov berilgan asarlar hada shoirlar toonidan birlashtirilib sayqallangan asarlar. Epik dostonlari shartli shartli ravishda 3 turkuga ajratish mumkin.

1. 
   Qirollim turkumi (Buyuk Krl obrazi Fransiya ramzi sfatida tasvirlangan).
   
2. 
   Goran De monglanga bag’ishlangan dostonlar.
   
3. 
   Feodallar o`rtasidagi nizolarga bag`ishlangan Doon de mayans yoki feudal turkumi.
   

“Roland haqida qo`shiq” XI-XIV asrlarda Fransiyada eng mashhur doston sanaladi. Doston 291 she’r bandidan iborat bo`lib, ular yagona vazn bilan birlashtirilgan. “Rolangd haqida qoo`shiq”da ham karl uning sodiq ritsari Roland madh qilinadi. Doston 1100-yilda yaratilgan bo`lib, unda karlning Ispaniyaga qilgan yurishi haqida hikoya qilinadi. Bu voqealar aks ettirilgan XVIII asr solnomasi matnida qirol karl armiyasining aryyergardi. Pireney tog’larida tor-or qilinganligi, halok bo`lganlar orasida Breton chegara qo`shinlarining boshlig`I Xroulend bo`lganligi haqida xabar qilinadi. Bu tarixiy voqea dostonning markaziy mavzusiga aylanadi.