6-мавзу. Инновацион иқтисодиётда инсон омилини фаоллаштириш

5. Иқтисодиётнинг бошқариш соҳасини ривожлантиришга ҳисса қўшган айрим олимлар ва амалиётчилар (1)

Илмий менежмент таълимотининг дастлабки давридан бошлаб, бошқарув ишини самарали ташкил этиш бўйича инсон омилини фаоллаштиришга бевосита ва билвосита аҳамият қаратилган.

Бошқариш назарияси ва амалиётига тегишли дастлабки ишлар Платон, Цицерон, кейинчалик классий сиёсий иқтисодчилар Адам Смит ва Давид Рикардоларнинг номлари билан боғлиқ.

Иқтисодиётни бошқариш соҳасининг назариётчиси Г. Эмерсон (1853-1931) “Унумдорликнинг ўн икки тамойили” асарини ёзиб, бу асарда биринчи бўлиб инсон фаолиятини мақбуллаштиришга қарашлар тизимини баён қилиб берди.

6. Иқтисодиётнинг бошқариш соҳасини ривожлантиришга ҳисса қўшган айрим олимлар ва амалиётчилар (2)

Илмий бошқарув ривожланишига ҳисоб-китоб ва режалаштиришнинг чизма усулини ишлаб чиққан Генри Гант (1861-1919) ва ишни мақбуллаштириш учун стандарт ҳаракатларни қўллаб, айрим ишларни бажариш усулларини таклиф эткан Френк Гилберт (1868-1924)лар салмоқли ҳисса қўшишган.

Менежмент назариясига француз муҳандиси Анри Фаёл бошқарув вазифаларини мақбуллаштириш – олдиндан кўра олиш, ташкил этиш, буюриш, келишув, назорат қилишга тенглаштирган.

Америкалик муҳандис, тадқиқотчи ва бошқарув илмининг асосчиларидан бири Фредрик Тейлор (1856-1915) киши ақл-заковатига катта эътибор берган.

Америкалик йирик саноатчи Генри Форд (1863-1947) ишлаб чиқариш корхоналарини бошқаришнинг ташкилий-техникавий тамойилларини яратди.

Г.Эмерсон

У қуйидаги тамойилларга асосланган максимал меҳнат унумдорлигига эришиш усулини ишлаб чиқди:

• аниқ белгиланган ғоя ва мақсадлар;
• ақли расолик;
• асосли маслаҳат;
• қатъий интизом;
• ходимларга нисбатан адолатли муносабат;
• марказлаштириш, тезкор, ишончли, тўлиқ, аниқ ва доимий ҳисоб-китоб;
• меъёр ва тартиб;
• шароитини мўтадиллаштириш;
• операцияларни меъёрлаш;
• ёзма стандарт қўлланмалар;
• унумдорлик учун рағбатлантириш.