6-mavzu. Evolyusion psixologiyaga kirish (2 soat) Reja

6-MAVZU. EVOLYUSION PSIXOLOGIYAGA KIRISH (2 soat)

Reja:

1. 
   Psixologiya atamasini turli nomlari.
   
2. 
   Ilmiy va ilmiygacha bo‘lgan psixologiya.
   
3. 
   Ijtimoiy fanlar, tabiiy fanlar va psixologiya.
   
4. 
   Psixologiyani mustaqil fan sifatida shakllanishi.
   
5. 
   Ilmiy va xayotiy psixologiya va ularning o‘zaro aloqasi.
   
6. 
   Ilmiy va xayotiy psixologiyani o‘zaro xamkorligi.
   
7. 
   Fanlar tizimida psixologiyaning o‘rni.
   
8. 
   Psixologiya tabiiy va gumanitar fan sohasi sifatida.
   
9. 
   Matematik bilimlarni psixologiyadagi o‘rni.
   
10. 
    Ilmiy psixologik bilimlarni o‘ziga xosligi
    

Evolyutsion psixologiya - bu odamlarning xulq -atvorini o'rganishning biologik asosli ko'plab yondashuvlaridan biridir. Kognitiv psixologlar bilan bir qatorda, evolyutsion psixologlar bizning xatti -harakatlarimizning ko'pini ichki psixologik mexanizmlarga murojaat qilish bilan izohlash mumkin, degan xulosaga kelishdi. Evolyutsion psixologlarni ko'plab kognitiv psixologlardan ajratib turadigan narsa shundaki, tegishli ichki mexanizmlar - bu ota -bobolarimizga butun dunyo bo'ylab sayohat qilish, omon qolish va ko'payishlariga yordam beradigan moslashuvlar - tabiiy tanlanish mahsulotlari. Evolyutsion psixologiyaning asosiy da'volarini tushunish uchun biz evolyutsion biologiya, kognitiv psixologiya, fan falsafasi va ong falsafasidagi ba'zi asosiy tushunchalarni tushunishni talab qilamiz. Faylasuflar bir qancha sabablarga ko'ra evolyutsion psixologiyaga qiziqishadi. Fan faylasuflari - asosan biologiya faylasuflari uchun - evolyutsion psixologiya muhim maqsadni belgilaydi. Garchi bu erda biologiya faylasuflari orasida evolyutsion psixologiya chuqur nuqsonli korxona ekanligi to'g'risida keng tarqalgan fikr bor bo'lsa -da, bu faylasuflar evolyutsion nazariyaning inson psixologiyasiga aloqadorligini butunlay rad etishini anglatmaydi. Aql va kognitiv fan faylasuflari uchun evolyutsion psixologiya kognitiv arxitektura va bu arxitekturaning o'ziga xos tarkibiy qismlari haqidagi empirik farazlarning manbai bo'lib kelgan. Biroq, ba'zi ruhiy faylasuflar ham evolyutsion psixologiyani tanqid qilishadi, lekin ularning tanqidlari biologiya faylasuflari taklif qilganlar kabi keng qamrovli emas. Evolyutsion psixologiyani axloqiy psixologiyaga qiziqqan faylasuflar ham empirik gipotezalar manbai, ham tanqidiy nishon sifatida chaqirishadi.

Quyida men evolyutsion psixologiyaning odam xulq -atvori va kognitiv fanlar biologiyasi bilan bog'liq boshqa ishlarini qisqacha tushuntiraman. Keyin men tadqiqot an'analarining asosiy nazariy tushunchalari bilan tanishaman. Keyingi bo'limda men aqliy falsafada evolyutsion psixologiya haqida munozaralarni olib boraman, xususan, modullik haqida tezis haqidagi bahslarga to'xtalaman. Men biologiya faylasuflari tomonidan berilgan evolyutsion psixologiyaning ba'zi tanqidlarini ko'rib chiqaman va bu tanqidlarga berilgan ba'zi javoblarni baholayman. Keyin men evolyutsion psixologiyaning axloqiy psixologiya va inson tabiatiga qo'shgan hissalarini tanishtiraman va nihoyat, evolyutsion psixologiyaning ta'siri va ta'sirini qisqacha muhokama qilaman.

1. Evolyutsion psixologiya: Odamlarning xulq -atvorini tushuntirishning turli xil biologik yondashuvlari orasida bitta tadqiqot an'anasi

Ushbu yozuv evolyutsion psixologiyaning o'ziga xos yondashuviga qaratilgan bo'lib, u odatda "Evolyutsion psixologiya" katta harf bilan yozilgan. Bu nomlash konventsiyasi Devid Bullerning (2000; 2005) g'oyasidir. U konventsiyani ma'lum bir tadqiqot an'anasini (Laudan 1977) inson xulq -atvori biologiyasiga boshqa yondashuvlardan ajratish uchun kiritadi. ^[ 1 ] Bu tadqiqot an'anasi bu erda diqqat markazida, lekin kichik harflar ishlatiladi, chunki evolyutsion psixologiyaning boshqa turlari muhokama qilinmaydi. Evolyutsion psixologiya o'ziga xos nazariy tamoyillarga asoslanadi (quyida 2 -bo'limda keltirilgan), ularning hammasi ham odam xulq -atvori biologiyasida ishlaydigan boshqalar tomonidan baham ko'rilmaydi (Laland va Braun 2002; Brown va boshq. 2011). Masalan, inson xulq -atvori ekologlari odamlarning xulq -atvori haqidagi psixologik mexanizmlarga mos kelmaydigan tushuntirishli gipotezalarni taqdim etadilar va himoya qiladilar (masalan, Xokkes 1990; Hrdy 1999). Xulq -atvor ekologlari, shuningdek, evolyutsion psixologlarning bizning evolyutsion tariximizning bir davri bizning barcha muhim psixologik moslashuvlarimiz manbai degan fikrni rad etish bilan birga, odamlarning ko'p xatti -harakatlarini evolyutsiyaga murojaat qilish bilan izohlash mumkin, deb hisoblaydilar (Irons 1998). Rivojlanish psixobiologlari yana bir yondashuvni qabul qilishadi: ular adaptatsiyaga qarshi. (Mishel va Mur 1995; lekin qarang: Bateson va Martin 1999; Bjorklund va Ernandes Blasi 2005, adaptivistik yo'nalishdagi rivojlanish ishlariga misollar uchun.) Bu nazariyotchilar bizning xulq -atvorimizning ko'pini o'ziga xos psixologik moslashuvlar to'plamiga murojaat qilmasdan tushuntirish mumkin deb hisoblaydilar. bu xatti -harakatlar. Buning o'rniga ular insonning har xil xulq -atvor xususiyatlarini ishlab chiqarishda rivojlanishning rolini ta'kidlaydilar. Shu paytdan boshlab "evolyutsion psixologiya" insonning xulq -atvorini o'rganishga ko'plab biologik yondashuvlar orasida o'ziga xos tadqiqot an'anasini anglatadi. 

Pol Griffitsning ta'kidlashicha, evolyutsion psixologiya sotsiologiya va etologiyaga nazariy qarzdor (Griffiths 2006; Griffiths 2008). Evolyutsion psixologlar sotsiobiologiya oldidagi qarzlarini tan olishadi, lekin ular sotsiobiologiyaga qo'shimcha: psixologik mexanizmlarni qo'shishlarini ta'kidlashadi. Insonning xulq -atvori tabiiy tanlanishning bevosita mahsuloti emas, balki tanlangan psixologik mexanizmlarning mahsulidir. Bu erda etologiyaga bo'lgan munosabat shundaki, o'n to'qqizinchi ellikinchi yillarda etologlar bizning xulq -atvorimiz ostidagi instinktlarni yoki harakatlarni taklif qilishgan; ^[ 2 ] evolyutsion psixologiyaning psixologik mexanizmlari - bu instinktlar yoki harakatlarning o'zaro bog'liqligi. Evolyutsion psixologiya kognitiv psixologiya va kognitiv fanlar bilan ham bog'liq. Ular chaqiradigan psixologik mexanizmlar hisob -kitoblardir, ba'zan ularni "darvin algoritmlari" yoki "hisoblash modullari" deb atashadi. Bu ochiq -oydin kognitivizm evolyutsion psixologiyani neyrofizikadagi ko'p ishlardan va xatti -harakat neyroendokrinologiyasidan ajratib turadi. Bu sohalarda odamlarning xulq -atvorini tushuntirishda ichki mexanizmlar taklif qilingan, lekin ular hisoblash nuqtai nazaridan izohlanmagan. Devid Marrning (masalan, 1983) taniqli uch qismli farqi ko'pincha tadqiqotchilar e'tiborini kognitiv va nevrologiyaga qaratadigan darajalarni ajratish uchun ishlatiladi. Ko'p nevrologlar va xulqli neyroendokrinologlar amaliyot darajasida, kognitiv psixologlar esa neyrobiologik darajada qo'llaniladigan hisoblar darajasida ishlaydi (qarang: Griffits 2006). 

Ba'zida evolyutsion psixologlar o'z yondashuvlarini insonning xulq -atvorini tushuntirishga qaratilgan boshqa ishlarning birlashtiruvchi yoki asosi sifatida taqdim etishadi (masalan, Tooby va Cosmides 1992). Bu da'voni ko'plab ijtimoiy olimlar kuchli shubha bilan qabul qilishdi, ular odamlarning xulq -atvorining son -sanoqsiz turlarining rolini ko'rishadi, ularning ba'zilari hech qanday biologik tushuntirishlar bilan kamaymaydi. Bu munozara ijtimoiy fanlardagi reduktsionizm masalalariga bag'ishlangan. (1991 yildagi bu masalalarga yaxshi kirish bor.) Shuningdek, evolyutsion psixologiya xulq -atvor ekologiyasi yoki rivojlanish psixobiologiyasi kabi yaqin qo'shni sohalarni birlashtirmaydi va asos yaratmaydi, deb ishonish uchun asoslar ham bor. ("Downes 2005" dagi tegishli munozaraga qarang.) Boshqa ishlarda evolyutsion psixologlar o'z yondashuvini xulq -atvor ekologiyasi va rivojlanish psixobiologiyasi kabi qo'shni yondashuvlarga mos yoki mos kelishini ko'rsatadilar. (Bussning Bussga 2005 yilgi kirish so'ziga qarang.) Bu da'voning haqiqati evolyutsion psixologiya va unga qo'shni sohalarning nazariy tamoyillarini sinchkovlik bilan o'rganishga bog'liq. Endi biz evolyutsion psixologiyaning nazariy tamoyillariga murojaat qilamiz va quyidagi 4 -bo'limda ushbu munozarani qayta ko'rib chiqamiz.

2. Evolyutsion psixologiyaning nazariyasi va metodikasi

Nufuzli evolyutsion psixologlar Leda Cosmides va Jon Tooby ushbu sohaning nazariy qoidalarining quyidagi ro'yxatini taqdim etadilar (Tooby va Cosmides 2005):

1. 
   Miya - bu atrof -muhitdan ma'lumot olish uchun tabiiy tanlanish orqali yaratilgan kompyuter.
   
2. 
   Insonning individual xulq -atvori, bu atrof -muhitdan olingan ma'lumotlarga javoban, rivojlangan kompyuter tomonidan ishlab chiqariladi. Xulq -atvorni tushunish xatti -harakatni keltirib chiqaradigan kognitiv dasturlarni bayon qilishni talab qiladi.
   
3. 
   Inson miyasining bilish dasturlari moslashuvdir. Ular mavjuddir, chunki ular ota -bobolarimizda ularga omon qolish va ko'payish imkonini beradigan xulq -atvorni yaratgan.
   
4. 
   Inson miyasining kognitiv dasturlari hozirda moslashmasligi mumkin; ular ajdodlar muhitiga moslashishgan.
   
5. 
   Tabiiy tanlanish miyaning umumiy arxitekturadan emas, balki turli xil maxsus dasturlardan iborat bo'lishini ta'minlaydi.
   
6. 
   Bizning miyamizning rivojlangan hisoblash arxitekturasini tasvirlash "madaniy va ijtimoiy hodisalarni tizimli tushunishga imkon beradi" (16-18).
   

Tenet 1 evolyutsion psixologlar tarafdor bo'lgan kognitivizmga urg'u beradi. 1 2 bilan birgalikda bizning tadqiqotchilar sifatida e'tiborimizni miyaning qismlariga emas, balki miya tomonidan boshqariladigan dasturlarga qaratadi. Aynan mana shu dasturlar - psixologik mexanizmlar - tabiiy tanlanish mahsulotlari. Ular tabiiy tanlanish va shuning uchun moslashuv mahsuloti bo'lsa -da, bu dasturlar hozirda moslashuvchan bo'lishi shart emas. Bizning xulq -atvorimiz ota -bobolarimiz yashaydigan muayyan sharoitlarga javob berishning asosiy psixologik mexanizmlari yordamida paydo bo'lishi mumkin. Tenet 5 tez -tez "ommaviy modullik tezisi" deb nomlangan narsani taqdim etadi (qarang: Samuels 1998; Samuels 2000). Bu tamoyilga juda ko'p narsalar kiritilgan va biz bu tezisni quyida 3 -bo'limda batafsil ko'rib chiqamiz. Qisqasi, evolyutsion psixologlar organlar va psixologik mexanizmlar yoki modullar o'rtasida o'xshashlik borligini ta'kidlaydilar. Organlar ma'lum funktsiyalarni yaxshi bajaradi va tabiiy tanlanish mahsulotidir. Umumiy maqsadli organlar yo'q, yurak qonni pompalaydi va jigar tanani detoksifikatsiya qiladi. Xuddi shu narsa psixologik mexanizmlarga ham tegishli; ular atrof -muhitdagi muayyan kutilmagan hodisalarga javob sifatida paydo bo'ladi va ular organizmning omon qolishi va ko'payishiga hissa qo'shadigan darajada tanlanadi. Umumiy maqsadli organlar bo'lmaganidek, umumiy maqsadli psixologik mexanizmlar ham yo'q. Nihoyat, 6 -band yuqorida muhokama qilingan evolyutsion psixologiyaning reduktsionistik yoki asosiy tasavvurini taqdim etadi.

Bu nazariy tamoyillarga asoslanib olib borilgan tadqiqotlarga asoslanib, bizning xatti-harakatlarimizga asos bo'ladigan gipoteza qilingan mexanizmlarning ko'plab misollari mavjud: firibgarlarni aniqlash moduli; aqlni o'qish moduli; bel/son nisbatini aniqlash moduli; ilon qo'rquvi moduli va boshqalar. Bel/son sonini aniqlash modulini yaqindan o'rganish ishda yuqoridagi nazariy tamoyillarni ko'rsatadi. Devendra Singx (Singh 1993; Singh va Luis 1995) bel/son sonini aniqlash modulini odamlarda juft tanlashning asosini tashkil etuvchi modullar to'plami sifatida taqdim etadi. Bu erkak psixologik mexanizmi. Erkaklar ayollarda bel/kestirib sonining o'zgarishini aniqlaydilar. Erkaklar uchun afzalliklar bel/kalça nisbati .7 ga yaqin bo'lgan ayollar uchun. Singxning ta'kidlashicha, aniqlash va imtiyozli to'plam - bu unumdor turmush o'rtoqlarni tanlash uchun moslashtirish. Shunday qilib, bizning turmush o'rtog'imizni tanlash xulq -atvori qisman oldingi inson muhitida tanlangan bel/kestirib -bo'yin nisbati bo'yicha psixologik mexanizm bilan izohlanadi.

Yuqoridagi nazariy tamoyillarga asoslanib olib borilgan tadqiqotda e'tiborga olish kerak bo'lgan narsa shundaki, hamma xulq -atvor, bizning ota -bobolarimiz davrida odamlar duch kelgan muayyan muammolarni hal qilish uchun moslashtirilgan psixologik mexanizmlar bilan izohlanadi . Bundan tashqari, evolyutsion psixologlar ta'kidlaganidek, ular mexanizmlari odamlarda keng tarqalgan va ko'p narsalarga, agar mavjud bo'lsa, sezilmaydi. Ular mexanizmlar moslashuv mahsuli ekanligini, lekin endi tanlov ostida emasligini ta'kidlaydilar (Tooby and Cosmides 2005, 39-40). Klark Barretning (2015) evolyutsion psixologiyaga kirish va keng ko'lamli kirishlari evolyutsion psixologiya tadqiqotlarining asosiy yo'nalishi sifatida rivojlangan mexanizmlarga e'tiborni qaratadi. Barret, shuningdek, evolyutsion psixologiya ko'lamini kengaytiradi va Cosmides va Tooby bu sohadagi tadqiqotlar parametrlarini birinchi bo'lib belgilaganidan beri ishlab chiqilgan tadqiqot usullari qo'shilishini qayd etadi. Barretning ba'zi takliflari quyida 6 va 7 -bo'limlarda muhokama qilinadi. Todd Shackleford va Viviana Weekes-Shackleford (2017) evolyutsion psixologik fanlar bo'yicha ulkan ishlar to'plamini yakunladilar. Ushbu jildda turli xil tadqiqot usullari taqdim etilgan va himoya qilingan, shuningdek, evolyutsion psixologiyaga muqobil yondashuvlarning afzalliklarini taqqoslaydigan bir qator yozuvlar mavjud.

Evolyutsion psixologiyada gipotezalarni tekshirish usullari asosan psixologiyadan keladi. Masalan, Singxning ishida erkaklar mavzusiga bel qismlari nisbati turlicha bo'lgan ayollarning chizilgan rasmlari taqdim etilgan va ular o'zlari xohlagan reytingini berishni so'rashgan. Buss bir nechta faraz qilingan turmush o'rtoqlarni tanlash mexanizmlarini qo'llab -quvvatlagan ishida, u shunga o'xshash tajribalarni o'tkazdi va kerakli juftlarning xususiyatlari haqidagi turli savollarga javob berishni so'radi (Buss 1990). Buss, Singx va boshqa evolyutsion psixologlar o'zlarining natijalarining madaniyatlararo asosliligini ta'kidlab, turli xil inson populyatsiyalari javoblarining izchilligini ta'kidlaydilar. (Qarang: Yu va Shepard 1998; Gray va boshq. 2003, Singxning turli xil qarama -qarshi natijalari uchun.) Ko'pincha psixologik eksperimental usullar evolyutsion psixologiyada gipotezalarni sinab ko'rish uchun ishlatiladi. Bu evolyutsion psixologlar gipotezalarining evolyutsion komponenti qanchalik sinovdan o'tkazilayotgani haqida savollar tug'dirdi (qarang: Shapiro va Epstein 1998; Lloyd 1999; Lloyd va Feldman 2002). Javoblar profili turli xil populyatsiyalarda keng tarqalgan bo'lishi mumkin, lekin bu javob profilining ma'lum bir tanlangan rejimdan kelib chiqqan psixologik mexanizm ekanligi haqida hech narsa demaydi.

3. Massiv modullik gipotezasi

Aql modulli arxitekturaga va hatto modulli arxitekturaga ega degan da'volar kognitiv fanda keng tarqalgan (qarang: Xirshfild va Gelman 1994). Katta modullik tezisi, birinchi navbatda, kognitiv arxitektura haqidagi tezisdir. Evolyutsion psixologlar tomonidan himoya qilinganidek, tezis ham bizning kognitiv arxitekturamizning manbasi haqida: ommaviy modulli arxitektura ko'plab modullarning har birini ishlab chiqaradigan tabiiy tanlanish natijasidir (qarang: Barrett va Kurzban 2006; Barret 2012). Bizning kognitiv arxitekturamiz tug'ma va moslashuvchan bo'lgan hisoblash qurilmalaridan iborat (qarang: Samuels 1998; Samuels va boshq. 1999a; Samuels va boshq. 1999b; Samuels 2000). Bu modulli arxitektura bizning barcha murakkab xatti -harakatlarimizni hisobga oladi. Dunyo bo'ylab muvaffaqiyatli sayohat qilishimiz bir yoki bir nechta modullarimizning harakatidan kelib chiqadi.

Jerri Fodor birinchi bo'lib kognitiv arxitektura nazariyasi sifatida modullilikning barqaror falsafiy himoyasini o'rnatdi (Fodor 1983). Uning modullik tezisi bir qancha muhim jihatlari bilan modullik tezisidan ajralib turadi. Fodorning ta'kidlashicha, bizning "kirish tizimlarimiz" modulli, masalan, vizual tizimimizning tarkibiy qismlari, nutqni aniqlash tizimi va boshqalar-bizning ongimizning bu qismlari maxsus axborot protsessorlari bo'lib, ularning ichki tuzilishiga boshqa tegishli protsessorlar kira olmaydi. Modulli aniqlash tizimlari chiqishni markaziy tizimga uzatadi, bu esa o'ziga xos xulosa chiqarish vositasi. Fodor nazarida markaziy tizim modulli emas. Fodor modulli markaziy tizimlar imkoniyatiga qarshi ko'plab dalillarni keltiradi. Masalan, u markaziy tizimlar, ilmiy tasdiqlash bilan shug'ullanadigan darajada, "Quinean", deb ta'kidlaydi, "har qanday gipotezaga berilgan tasdiqlash darajasi butun e'tiqod tizimining xususiyatlariga sezgir" (Fodor 1983) , 107). Fodor kognitiv fanning holati to'g'risida markaziy tizimlarning xususiyatlarini o'rganishdan noaniq xulosa chiqaradi: kognitiv fan mumkin emas. Shunday qilib, Fodorning fikriga ko'ra, aql qisman modulli va aqlning modulli qismi kognitiv fan uchun qandaydir mavzu beradi.

Fodorning alohida tezisi, modullik bo'yicha tezis, Piter Karrutersdan falsafiy himoyani oladi (ayniqsa qarang: Carruthers 2006). Carruthers, Fodor (masalan, Fodor 2000 ga qarang) markaziy tizimlar modulli bo'lishi mumkinligiga ishonmasligini yaxshi biladi, lekin u evolyutsion psixologlar va boshqalarning modullik tezisini butun aqli uchun qo'llab -quvvatlovchi dalillarni keltiradi. Balki, evolyutsion psixologiyaga falsafiy qiziqishning katta bo'lishining sabablaridan biri, modullik bo'yicha tezisning holati haqidagi munozaralar yuqori nazariydir. ^[ 3 ] Evolyutsion psixologlar ham, faylasuflar ham empirik natijalar kelishini kutishdan ko'ra, tezisga qarshi va qarshi dalillarni taqdim etadilar va ko'rib chiqadilar. Richard Samuels (1998), empirik ma'lumotlarga emas, balki dalillarga tayanadi, deb taxmin qiladi, chunki har xil modullik tezligi. Markaziy tizimlarni empirik tarzda ajratish qiyin. Carruthers bu yondashuvni misol qilib keltiradi, chunki u tez -tez tezis foydasiga aytilgan ma'lum empirik natijalar hisobiga katta modullik dalillariga tayanadi. 

Katta modullik tezisiga ko'plab dalillar mavjud. Ba'zilar evolyutsiya qanday harakat qilgani haqidagi mulohazalarga asoslangan; ba'zilari hisoblash tabiati haqidagi mulohazalarga asoslangan, ba'zilari esa tug'ma universal grammatikaning mavjudligini qo'llab -quvvatlash uchun birinchi bo'lib Xomskiy tomonidan berilgan ogohlantiruvchi dalilning qashshoqligi versiyalari. (Rag'batlantiruvchi dalillar qashshoqlik tuzilmasini chiroyli taqdimoti uchun Cowie 1999 ga qarang.) Bu dalillarning har birining son -sanoqsiz versiyalari adabiyotda uchraydi va modulli modellashtirishning ko'plab dalillari har bir asosiy dalilning tarkibiy qismlariga mos keladi. Bu erda biz har bir argument turini ko'rib chiqamiz.

Carruthers birinchi turdagi "massiv modullik uchun biologik dalil" ning aniq sxemasini taqdim etadi: "(1) Biologik tizimlar bosqichma -bosqich tuzilgan tizimlardir. (2) Bunday tizimlar, murakkab bo'lganda, ommaviy modulli tashkilotga ega bo'lishi kerak. (3) Inson ongi biologik tizim bo'lib, murakkabdir. (4) Shunday qilib, inson aqli modulli ravishda o'z tashkilotida bo'ladi "(Carruthers 2006, 25). Bu dalilning namunasi - bu organizmlarning funktsional parchalanishiga, masalan, yurak, jigar, buyraklar kabi aniq vazifalar uchun "mo'ljallangan" organlarga murojaat qilishdir. Bu organlarning har biri tabiiy tanlanish natijasida vujudga keladi va organlar birgalikda harakat qilib, organizmning chiniqishiga hissa qo'shadi. Funktsional parchalanish o'ziga xos ekologik ogohlantirishlarga javob berish bilan bog'liq. Umumiy maqsadli organlarni ishlab chiqaradigan tabiiy tanlanish o'rniga, har bir muayyan ekologik muammo alohida mexanizm bilan hal qilinadi. Bu dalilning barcha versiyalari - bu aqlning tabiiy tanlanish ta'sir qiladigan biologik tizim ekanligi haqidagi asosiy o'tish davriga tayanib, o'xshashlik dalillari.

Ikkinchi turdagi bahslar hech qanday biologik mulohazalarni jalb qilmaydi (garchi ko'pchilik evolyutsion psixologlar bu dalillarga biologik nuqtai nazarni berishsa ham). Buni hisoblash dalili deb atang, u quyidagicha ochiladi: aql - bu muammolarni hal qilishning hisoblash qurilmalari; muayyan turdagi muammolarni hal qilishning o'ziga xos turlari mavjud; Aql -idrok umumiy muammolarni hal qilish uchun muvaffaqiyatli bo'lishi uchun ular muayyan muammolarni hal qilish moslamalari to'plamidan, ya'ni ko'plab hisoblash modullaridan iborat bo'lishi kerak. Bu turdagi dalillar strukturaviy jihatdan biologik argumentga o'xshaydi (Carruthers ta'kidlaganidek). Asosiy g'oya shundan iboratki, umumiy muammolarni hal qilish g'oyasining ma'nosi yo'q va muammolarni tarkibiy qismlarga ajratmasdan turib, kognitiv fanda hech qanday yo'l ochib bo'lmaydi.

Uchinchi turdagi argument, Xomskiyning universal grammatikani rag'batlantiruvchi dalilining qashshoqligini umumlashtirishni o'z ichiga oladi. Ko'plab evolyutsion psixologlar (qarang: Tooby va Cosmides 1992), har bir inson uchun dunyoda duch keladigan barcha muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish uchun noldan o'rganish uchun vaqt va ma'lumot etarli emas. Bu birinchi fikr, biz tegishli muammolarni hal qilish uchun foydalanishingiz asosiy mexanizmlari tabiiy ekanini xulosa qo'llab-quvvatlaydi (Evolyutsion psixologlar "tabiiy" uchun "tabiiy tanlanish mahsulot" bilan, odatda, o'zgarishi mumkin bo'ladi ^[ 4 ] ). Agar biz bu dalilni odamlar duch keladigan va hal qiladigan muammolarning butun majmuasida qo'llasak, bizda modulli aql borligini aytishning yana bir usuli - bu bizning muammolarni hal qilish qobiliyatimizga bo'ysunadigan tug'ma mexanizmlarning ulkan to'plamiga etib boramiz.

Har xil turdagi dalillarning ko'plab versiyalariga ko'plab javoblar mavjud va ko'pchilik ma'lum bir dalilni hisobga olmagan holda modullik tezisining boshini oladi. Men evolyutsiya va tabiiy tanlanish - biologiya falsafasidagi mavzularga bag'ishlangan 4 -bo'limgacha birinchi dalil turiga javoblarni ko'rib chiqishni kechiktiraman.

Ikkinchi turdagi bahs - bu kognitiv fan falsafasidagi ko'p yillik munozaralarning bir tomoni. Fodor (2000, 68) kognitiv muvaffaqiyatning domenga bog'liq bo'lmagan mezoni yo'q degan asossiz taxminlarga tayanish uchun bu dalilni qabul qiladi, bu evolyutsion psixologlar keltirmagan dalilni talab qiladi. Samuels (qarang, Samuels, 1998) evolyutsion psixologlarga, bunday dalillar, domenga xos ishlov berish mexanizmlari haqidagi xulosalar va domenga tegishli bilim yoki ma'lumotni etarlicha farqlay olmaydi, deb javob beradi. Samuels, "kutubxonachilik bilimi modeli" deb ataydigan narsani aniq ifodalaydi, unda domenga tegishli ma'lumot yoki bilim bor, lekin domenni umumiy qayta ishlash. Bilishning kutubxona modeli tegishli ma'noda modulli emas, lekin uni qo'llab -quvvatlaydigan ikkinchi turdagi dalillar. Samuelsning so'zlariga ko'ra, evolyutsion psixologlarga massiv modullik to'g'risida o'ziga xos xulosani tasdiqlash uchun ko'proq dalillar kerak. Buller (2005), umumiy turdagi muammolarni hal qilish mexanizmi degan narsa bo'lmasligi haqidagi taxminni bartaraf etish orqali, bu turdagi dalillar uchun qo'shimcha tashvishlarni keltirib chiqaradi. Buller, bu da'voni qo'llab -quvvatlashga urinishda, evolyutsion psixologlar muammoning umumiy echimini etarlicha tavsiflay olmasligidan xavotirda. Masalan, ular umumiy muammolarni hal qiladigan domen bilan umumiy muammoni hal qila olmaydilar. U muammoning o'ziga xos echimlarini ishlab chiqaradigan domen umumiy mexanizmi sifatida ijtimoiy ta'lim misolini taklif qiladi. U bu nuqtani uyga qaytarish uchun yaxshi biologik o'xshashlikdan foydalanadi: immunitet tizimi - bu organizmning turli xil patogenlarga javob berishiga imkon beradigan umumiy tizim. To'g'ri, immunitet tizimi o'ziga xos antikorlar ko'rinishida patogenlarga o'ziga xos javob beradi, ammo antikorlar bitta umumiy tizim tomonidan ishlab chiqariladi. Bu va boshqa ko'plab respondentlar ikkinchi turdagi argumentlar modullik tezligini etarlicha qo'llab -quvvatlamaydi degan xulosaga kelishdi.

Fodor (2000) va Kim Sterelni (2003) uchta dalilni yozishga har xil javoblar berishadi. Fodorning javobi shundaki, rag'batlantiruvchi argumentlarning kambag'alligi modullik emas, balki tabiiylik haqidagi xulosalarni qo'llab -quvvatlaydi va shuning uchun bu dalillarni modullik haqida tezisni qo'llab -quvvatlash uchun ishlatib bo'lmaydi. Uning ta'kidlashicha, mexanizmning o'ziga xosligi va qamrab olinishi va uning tabiiyligi aniq ajralib chiqadi, bu "mukammal umumiy ta'lim mexanizmlari" tug'ma va "to'liq qamrab olingan mexanizmlar" uchun yagona stimulga xos va ularning orasidagi hamma narsaga imkon beradi. Sterelni umumlashtiruvchi harakatga uchta turdagi dalillar bilan javob beradi. U tilni istisno sifatida qabul qiladi, chunki tug'ma, domenga xos modulning postulatsiyasi bizning til qobiliyatimizni hisobga olgan holda kafolatlangan bo'lishi mumkin, boshqa muammolarni hal qilish xatti -harakatlarimizning ko'pini bunday modullarni qo'ymasdan hisobga olish mumkin. (Sterelni 2003, 200). ^[ 5 ] Sterelni hisoblagichi bizning xulq -atvor repertuarimizga muqobil tushuntirishlarni talab qiladi. Masalan, u xalq psixologiyasi va xalq biologiyasini atrof -muhit omillariga murojaat qilib hisoblaydi, ularning ba'zilari bizning ajdodlarimiz tomonidan yaratilgan bo'lib, ular bizga murakkab kognitiv vazifalarni bajarishga imkon beradi. Agar biz modullarga murojaat qilmasdan, muammolarni hal qilishning turli murakkab vazifalaridagi muvaffaqiyatlarimizni hisoblay olsak, modullik masalalari bo'yicha tezisning pastki qismi kesiladi. Sterelniy o'zining modullik darajasiga bo'lgan munosabatini keskinlashtiradi va uning o'ziga xos insoniy fazilatlari qancha rivojlangan bo'lishi mumkinligi haqidagi hisobotiga batafsil ma'lumot qo'shadi (qarang: Sterelni 2012). Sterelni o'zining "rivojlangan shogirdi" modelini ko'plab insoniy fazilatlar evolyutsiyasini hisobga olish uchun taqdim etadi, ular ko'pchilik modullik jihatidan tushuntirishni talab qiladi, masalan, axloqiy hukmlarni shakllantirish. Sesiliya Xeys Sterenliga o'xshash modulli hujumga o'xshash yondashuvni qabul qiladi. U katta modullikka qarshi dalillar keltirgandan ko'ra, u ommaviy modullik tezisiga tayanmagan xalq psixologiyasi rivojlanishining muqobil tushuntirishlarini taklif qiladi (Heyes 2014a; Heyes 2014b). 

Heyes va Sterelni nafaqat katta modullikni rad etishadi, balki har qanday modullik tezislari o'z samarasini berishini kutishmaydi, lekin modullik tezligini tanqid qiladiganlar bor, ular aqliy modullik ehtimoliga imkon beradi. Evolyutsion psixologiyaning bunday tanqidchilari har qanday modullik ehtimolini rad etmaydilar, faqat modullik haqidagi tezisni rad qiladilar. Katta modullik tezisining holati to'g'risida katta munozaralar mavjud va bu munozaralarning ba'zilari modullarni tavsiflashga qaratilgan. Agar modullar Fodor (1983) birinchi marta taqdim etgan barcha xususiyatlarga ega bo'lsa, u markaziy tizimlar modulli emasligi to'g'ri bo'lishi mumkin. Ham Carruthers (2006), ham Barrett va Kurzban (2006) modullarning modifikatsiyalangan tavsiflarini taqdim etadilar, ular fikricha, modullik masalalari tezisiga yaxshiroq xizmat qiladi. Evolyutsion psixologiya uchun modullarning amalda tavsiflanishi to'g'risida kelishuv yo'q, lekin "modullik tili bilim tizimlari atrofidagi samarali munozaralarni tuzish mumkin bo'lgan foydali kontseptual asoslarni beradi" degan yaxshi xulosa bor (Barrett va Kurzban 2006, 644). ).

4. Biologiya falsafasi va evolyutsion psixologiyaga qarshi

Ko'plab faylasuflar evolyutsion psixologiyani tanqid qilishgan. Bu tanqidchilarning aksariyati biologiya faylasuflari bo'lib, ular tadqiqot an'analari adaptatsiyaning haddan tashqari g'ayratli shaklidan aziyat chekishini ta'kidlaydilar (Griffits 1996; Richardson 1996; Grantham va Nikols 1999; Lloyd 1999; Richardson 2007). ), modullar haqida "yomon empirik bahs" (Sterelny 1995; Sterelny va Griffiths 1999; Sterelny 2003), fitnesning tez va bo'sh tushunchasi (Lloyd 1999; Lloyd va Feldman 2002); va yuqorida aytilganlarning ko'pchiligi va boshqalar (Buller 2005) (qarang: Downes 2005). ^[ 6 ] Bu faylasuflarning hammasi Bullerning bir yoki boshqa versiyasiga qo'shilishadi: "Men evolyutsion nazariyani inson psixologiyasiga tatbiq etishga intilaman" (2005, x). ^[ 7 ] Ammo, agar Buller taklif qilganidek, biologiya faylasuflari loyihaning asosiy g'oyasiga shubha bilan qarashmasa, ular nimani tanqid qilishadi? Evolyutsion gipotezalarni ishlab chiqish va evolyutsion gipotezalarni qanday sinab ko'rish kerakligi haqida evolyutsiyani qanday tavsiflash kerakligi haqida turlicha qarashlar xavf ostida. Evolyutsion psixologlar uchun evolyutsion nazariyaning qo'shgan eng qiziqarli hissasi - bu tabiatdagi ko'rinadigan dizaynni tushuntirish yoki tabiiy tanlanishga murojaat qilib, murakkab organlar ishlab chiqarishni tushuntirish. Evolyutsion psixologlar evolyutsion gipotezalarni birinchi bo'lib dunyodagi aniq dizaynni topib, bizning psixologik tuzilmamizda aytishadi va keyin aniq dizaynni ko'rsatadigan belgi paydo bo'lishiga olib keladigan tanlangan ssenariyni taqdim etishadi. Evolyutsion psixologlar yaratadigan gipotezalar, odatda bizning psixologik imkoniyatlarimiz haqidagi farazlar, standart psixologik usullar bilan tekshiriladi. Biologiya faylasuflari evolyutsion psixologlarga bu ikkala nuqtai nazardan da'vo qiladilar. Men quyida bu ikkala sohada bir nechta tanqidiy misollarni keltiraman va keyin evolyutsion psixologiyaning falsafiy tanqidlariga berilgan javoblarni ko'rib chiqaman.    

Adaptatsiya - bu evolyutsion psixologiya bo'yicha ko'p munozaralarda markaziy bo'lgan bitta biologik tushuncha. Evolyutsion psixologiyaga oid har bir nazariy ish tadqiqot an'anasini asosan psixologik moslashishga qaratadi va moslashuv nima ekanligi haqida ma'lumot beradi. 2005). Evolyutsion psixologiyaning falsafiy tanqidlarining aksariyati uning moslashishga bo'lgan yondashuvi yoki uning adaptivizm shakliga bag'ishlangan. Keling, biologiya falsafasi nuqtai nazaridan asoslarni tezda ko'rib chiqaylik.

Mana, Elliot Sober moslashuvni quyidagicha ta'riflaydi: "xarakterli c - bu populyatsiyada t vazifasini bajarishga moslashtirish, agar va agar hozirda aholi a'zolari" c "ga ega bo'lsa, chunki v va c ni tanlash uchun fitnes afzalligi berilgan. u t vazifasini bajardi »(Sobir 2000, 85). Sober moslashuv tushunchasiga bir qancha qo'shimcha tushuntirishlar beradi. Birinchidan, biz bir belgining ajrata kerak adaptiv va bir belgi moslashtirish . Har qanday xususiyatlar moslashuvchan bo'lishi mumkin, agar bu xususiyatlar moslashmasa. Dengiz toshbaqasining old oyoqlari tuxumni ko'mish uchun qum qazish uchun foydalidir, lekin ular uy qurishga mos kelmaydi (Sober 2000, 85). Bundan tashqari, xususiyatlar hozirgi vaqtda ma'lum bir organizmga moslashmasdan moslashishi mumkin. G'orlarda yashovchi organizmlardagi appendiks yoki qoldiq ko'zlar kabi vestigial organlar bunday belgilarga misol bo'la oladi (Sterelni va Griffits 1999). Ikkinchidan, biz ontogen va filogenetik moslashuvlarni farqlashimiz kerak (Sober 2000, 86). Evolyutsion biologlarga qiziqishning moslashuvi - bu filogenetik moslashuvlar, ular evolyutsion vaqt davomida vujudga keladi va organizmning jismoniy holatiga ta'sir qiladi. Ontogenetik moslashuvlar, shu jumladan, biz hayot davomida o'rganadigan har qanday xatti -harakatlar, organizm ulardan foyda oladigan darajada moslashuvchan bo'lishi mumkin, lekin ular tegishli ma'noda moslashish emas. Nihoyat, moslashish va funktsiya bir -biri bilan chambarchas bog'liq atamalardir. Funktsiyaning ko'zga ko'ringan qarashlaridan birida - funktsiyalarning etiologik ko'rinishi - moslashish va funktsiya ko'p yoki kam uchraydi; organ vazifasini so'rash - bu nima uchun mavjudligini so'rash. Cummins funktsiyalari nuqtai nazaridan, moslashuv va funktsiya bir xil emas , xuddi Cummins nazarida, organ nima ekanligini so'rash, nima qilayotganini so'rash (Sober 2000, 86-87) (qarang: Sterelni va Griffits 1999, 220). - 224).              

Evolyutsion psixologlar psixologik moslashishga e'tibor qaratadilar. Evolyutsion psixologlarning nazariy ishidagi izchil mavzulardan biri shundaki, "moslashuvlar, organizmlarning funktsional tarkibiy qismlari [...] ularning dizaynining isboti bilan aniqlanadi: organizm tuzilishi va atrof -muhit o'rtasidagi ajoyib uyg'unlik" (Xeygen 2005, 148). . Psixologik moslashuvni aniqlash usuli - teskari muhandislikning bir turi bo'lgan evolyutsion funktsional tahlil. ^[ 8 ] "Teskari muhandislik - bu mexanizmning dizaynini u bajaradigan vazifalarni tahlil qilish asosida aniqlash jarayoni. Evolyutsion funktsional tahlil - bu teskari muhandislikning bir shakli, chunki u aqlning dizaynini aql hal qilish uchun paydo bo'lishi kerak bo'lgan muammolarni tahlil qilib qayta qurishga harakat qiladi "(Buller 2005, 92). Ko'plab faylasuflar evolyutsion psixologlarning aniq dizayn asosida moslashtirishni taqozo qilishiga e'tiroz bildirishadi. Bu erda ba'zilar Gould va Levontinning (1979) ko'rsatmalariga amal qiladilar, chunki ular tabiatdagi aniq dizaynni hisobga olish oddiy voqealarni aytib berishdan xavotirda, lekin ular Uilyamsni (1966) osonlikcha misol keltirishi mumkin. moslashuvni biologik xususiyatlarga tushuntirish sifatida kiritish. To'g'ri, evolyutsion funktsional tahlil faqat hikoyani aytib berishga qodir, ammo bu evolyutsion psixologiyaga duch keladigan eng qiziq muammo emas, boshqa bir qancha qiziqarli muammolar aniqlangan. Masalan, Elisabet Lloyd (1999) Gould va Levontinning sotsiologiya haqidagi tanqididan evolyutsion psixologiyani tanqid qilib, evolyutsion psixologlarning moslashuvi ularni muqobil evolyutsion jarayonlarni e'tiborsiz qoldirishga olib keladi. Buller evolyutsion psixologlarning moslashuviga yana bir yondashuvni qo'llaydi. Bullerning evolyutsion psixologlarning moslashuviga bo'lgan tanqidlari ortida, evolyutsion tafakkurda muhim bo'lgan narsalarga nisbatan boshqacha qarash yotadi (Buller 2005). Buller, evolyutsion psixologlar dizaynga katta ahamiyat berishadi va ular qiziqqan fazilatlar evolyutsiyasi davom etayotgani emas, balki tugadi degan bahsli taxminni ilgari surishadi deb o'ylashadi. 

Soberning moslashuv ta'rifi faqat tashqi ko'rinishga ega bo'lgan organlarga yoki boshqa xususiyatlarga qo'llanilishi bilan chegaralanmagan. Aksincha, debriyajning kattaligi (qushlarda), maktabda o'qish (baliqda), barglarning joylashishi, em -xashak strategiyasi va har xil xususiyatlar moslashishi mumkin (qarang: Seger va Stublfild 1996). Buller har xil turdagi fenotipik egiluvchanlik moslashuv bo'lishi mumkin degan umumiy fikrni ilgari suradi, chunki u turli organizmlarda tabiiy tanlanish natijasida paydo bo'ladi. ^[ 9 ] Bu erda Buller (va boshqa faylasuflar va biologlar) va evolyutsion psixologlar o'rtasidagi farq, ular tabiiy tanlanish bilan bog'liq bo'lgan tushuntirish doirasidagi farqdir. Tabiiy tanlanishning o'ziga xos belgisi evolyutsion psixologlar uchun yaxshi ishlaydigan organ bo'lib, ularning tanqidchilari uchun tabiiy tanlanish natijalarini organlarning o'ziga xos ko'rinadigan konstruktiv xususiyatlaridan tortib xulq -atvorning eng umumiy javob profillariga qadar bo'lgan juda ko'p xususiyatlarda ko'rish mumkin. . Bullerning so'zlariga ko'ra, bu oxirgi yondashuv odamlarning xulq -atvorini hisobga oladigan mumkin bo'lgan evolyutsion gipotezalarni ochadi. Xulq -atvorimizni ma'lum modulli mexanizmlarning birgalikdagi chiqishi hisobiga cheklanishning o'rniga, biz har xil darajadagi xususiyatlarga qarab tanlovga murojaat qilib, o'z xatti -harakatlarimizni hisobga olamiz. Evolyutsiya nazariyasida muhim bo'lgan narsalarga urg'u berishdagi farq, evolyutsion psixologlar va xulq -atvor ekologlari o'rtasidagi munozaralarning markazida, ular xulq -atvor, ularning asosidagi mexanizmlar emas, balki moslashuv bo'lishi mumkinligini ta'kidlaydilar (qarang. Downes 2001). Bundan tashqari, ta'kidlashdagi bu farq Sterelni (Sterelni 2003) odamlarning xulq -atvorini tushuntirish uchun taqdim etadigan muqobil evolyutsion gipotezalarga olib keladi. Buller va Sterelniy kabi faylasuflar adaptatsiya tarafdorlari ekanligini hisobga olsak, ular evolyutsion psixologlarning moslashuvini tanqid qilmaydilar. Aksincha, ular evolyutsion psixologlar adaptatsiya turining tor tushuntirish doirasini tanqid qilishadi (qarang: Downes 2015). 

Bullerning evolyutsion psixologlar evolyutsiya o'zlarini qiziqtirgan xususiyatlar uchun tugadi deb taxmin qilishlari haqidagi tanqidlari evolyutsion nazariyani tushunish tashvishlari bilan evolyutsion gipotezalarni sinab ko'rish xavotirlarini bog'laydi. Bu erda Tooby & Cosmides Buller xavotirda degan taxminning aniq bayonoti: «Evolyutsion psixologlar, avvalambor, biz hammamiz inson bo'lganimiz uchun umumiy bo'lgan, rivojlangan psixologik va asabiy arxitektura dizaynini o'rganamiz. Evolyutsion psixologlar, odatda, genetik farqlar tufayli o'zgarib turadigan insoniy xususiyatlarga unchalik qiziqishmaydi, chunki ular bu farqlar inson tabiatining markaziy moslashuvi bo'lishi mumkin emasligini tan olishadi . Organizmlarning dizaynida uchraydigan uchta turdagi xususiyatlardan-moslashuvlar, yon mahsulotlar va shovqinlar-genetik variantlardan kelib chiqadigan xususiyatlar asosan evolyutsion shovqin bo'lib, unchalik moslashuvchan ahamiyatga ega emas. "(Tooby va Cosmides 2005, 39). Bu fikrlash yo'nalishi evolyutsion psixologlarning inson tabiatiga bo'lgan nuqtai nazarini ham qamrab oladi: inson tabiati - bu bizning umumiy moslashuvlarimiz to'plami. (Bu va boshqa, biologik asoslangan insoniy tabiat haqidagi hisobotlarni batafsilroq muhokama qilish uchun Downes va Machery 2013 ga qarang.) Bu erda muammo shundaki, moslashuv o'zgaruvchan bo'lishi mumkin emas, deb hisoblash noto'g'ri. Asosiy muammo - cheklangan moslashish tushunchasi. Moslashuvlar - bu tabiiy tanlanish natijasida paydo bo'ladigan xususiyatlar, dizaynni aks ettiruvchi xususiyatlar emas va ma'lum bir turda universaldir (qarang. Seger va Stubblefild 1996). Natijada, Buller singari, ko'plab insoniy fazilatlar hali ham tanlov ostida bo'lishi mumkin va shunga qaramay, ularni moslashuv deb atash mumkin. Nihoyat, biologiya faylasuflari adaptatsiyaning har xil turlarini ifodalashgan (qarang: Godfrey-Smit 2001; Lewens 2009; Sober 2000). Adaptizmning bu turlarining ba'zilari evolyutsion tadqiqotlar o'tkazilishiga cheklovlar qo'yganini oqilona ko'rish mumkin bo'lsa-da, Godfri-Smitning "tushuntirish tushuntirish adaptatsiyasi" xarakteri bilan farq qiladi (Godfrey-Smit 2001). Tushuntirish adaptatsiyasi - bu bizning tabiiy dunyomizni tushuntirishda aniq dizayn bizning oldimizda turgan asosiy savollardan biri, tabiiy tanlanish esa bunday katta savolga katta (va faqat qo'llab -quvvatlanadigan) javobdir, degan qarash. Tushuntirish adaptatsiyasi ko'pincha evolyutsion tafakkurni kreatsionizm yoki aqlli dizayndan ajratishni istaganlar tomonidan qabul qilinadi va evolyutsion psixologlar o'z ishlarini kengroq ijtimoiy fanlardagi hamkasblaridan farqlash uchun shunday yo'l tutishadi. Tushuntirish moslashuvi evolyutsion psixologiyani tabiatdagi dizaynni hisobga olishning bunday farqli yondashuvlaridan ajratishga xizmat qilsa -da, evolyutsion tushuntirishlarni izlashda ko'p aniq cheklovlar qo'ymaydi (qarang: Downes 2015). Hozircha bu evolyutsion tushuntirishning mohiyati va ko'lami haqida turlicha qarashlarda bo'lgan kelishmovchiliklar, lekin ular gipotezani sinash haqidagi munozarada o'z ta'sirini ko'rsatadi.

Agar evolyutsion psixologlarni qiziqtiradigan xususiyatlar hamma joyda tarqalgan bo'lsa, biz ularni hamma odamlarda topishini kutishimiz kerak. Bu qisman evolyutsion psixologlar madaniy psixologik testlarni o'tkazganini tushuntiradi (qarang: Buss 1990). Agar biz odamlarning katta kesimida bu belgining dalillarini topsak, bu bizning moslashuvimiz, ya'ni moslashuv tabiiy tanlanish natijasida hosil bo'lgan, ammo o'zgarishga tobe bo'lmagan organlarga o'xshash xususiyatlar degan taxminni tasdiqlaydi. Ammo biologiya faylasuflari tomonidan himoya qilingan evolyutsiyaning keng ko'lamli ko'rinishini hisobga olsak, bu test usuli evolyutsion gipotezani sinovi sifatida noto'g'ri ko'rinadi. Shubhasiz, bunday testlar juda qiziq natijalarga olib kelishi mumkin, bu ma'lum imtiyozli profillarni madaniyatlar o'rtasida keng tarqalgan, ammo bu imtiyozlar moslashuvlar haqidagi evolyutsion gipotezaga to'g'ri kelmaydi (qarang: Lloyd 1999; Buller 2005).

Tanqidchilarning evolyutsion psixologlarning gipotezani tekshirishga bo'lgan yondashuvi borasida yana bir tashvish shundaki, ular tegishli ma'lumotlarga mos keladigan jiddiy muqobil gipotezalarga etarlicha ahamiyat bermaydilar. Buller o'zining evolyutsion psixologiya kitobining bir necha boblarini gipotezani tekshirishga bag'ishlaydi va uning ko'plab tanqidlari ma'lumotni hisobga olishning yaxshi ishi yoki yaxshi ishi bo'lgan muqobil gipotezalarni kiritishga bag'ishlangan. Masalan, uning ta'kidlashicha, maqomi bo'yicha assortativ juftlashish gipotezasi, evolyutsion psixologlarning turmush o'rtog'ini tanlash to'g'risidagi ma'lumotlarni, ular tanlagan yuqori maqomli gipotezaga qaraganda, yaxshiroq ishlaydi. Bu bahs empirik testlar qanday chiqishiga bog'liq. Oldingi bahs biologiya falsafasidagi nazariy masalalar bilan chambarchas bog'liq.

Men o'z kirish so'zimda aytgan edimki, ilm -fan faylasuflari orasida evolyutsion psixologiya - bu nuqsonli korxona va ba'zi biologiya faylasuflari bu tuyg'uni eslatishda davom etadilar (qarang: Dupre 2012). Biroq, tegishli konsensus to'liq emas, fan faylasuflari orasida evolyutsion psixologiyaning ba'zi tarafdorlari bor. Evolyutsion psixologiyani himoya qilishning bir usuli - tanqidni rad etish. Edouard Macheri va Klark Barret (2007) Bullerning kitobini keskin tanqidiy ko'rib chiqishda shunday qilishadi. Evolyutsion psixologiyani himoya qilishning yana bir usuli - uni amalda qo'llash (hech bo'lmaganda faylasuflar qila oladigan darajada, ya'ni nazariy). Robert Arp (2006) oxirgi maqolasida shunday qiladi. Men ikkala javobni ham quyida qisqacha ko'rib chiqaman.

Machery va Barret (2007), Bullerning aniq tanqidiy maqsadi yo'q, deb ta'kidlaydilar, chunki evolyutsion psixologiyaning tadqiqot odati bor, degan fikrga hech narsa yo'q, bu odamlarning xulq -atvorining evolyutsion tushunchasidan farq qiladi. Ular nazariy tamoyillar va usullar ko'pchilik tomonidan inson xulq -atvori biologiyasida bo'lishadi, deb bahslashadilar. Masalan, ko'pchilik adaptatsiya tarafdorlari. Ammo biz yuqorida ko'rib turganimizdek, evolyutsion psixologlar va xulq -atvor ekologlari o'zlarini adaptatsiya deb atashlari mumkin, lekin ularning adaptatsiyaga bo'lgan o'ziga xos yondashuvi ular yaratishi mumkin bo'lgan farazlar diapazonini belgilaydi, bu xususiyatlarni moslashuv va gipotezani qanday ta'sir qilishiga ta'sir qiladi. sinovdan o'tkaziladi. Tadqiqot an'analari ba'zi keng nazariy majburiyatlarni bo'lishishi mumkin, ammo baribir aniq tadqiqot an'analari. Ikkinchidan, ular Bullerning fikricha, o'tmishdagi muhit evolyutsion psixologlar taklif qiladigan psixologik moslashuvni ishlab chiqarish uchun etarlicha barqaror emas. Ular buni, masalan, yirtqichlar va yirtqichlar o'rtasidagi qurollanish poygasining evolyutsion holatidan hech qanday moslashish mumkin emas degan da'vo sifatida qabul qilishadi. Lekin yana, menimcha, bu erdagi kelishmovchiliklar moslashuv deb hisoblangan narsada. Buller moslashuv - tabiiy tanlanish natijasida paydo bo'ladigan xususiyatlar har xil beqaror muhitdan kelib chiqishini inkor etmaydi. U inkor etadiki, organga o'xshash, maxsus maqsadli moslashuvlar, ehtimol, bunday evolyutsion stsenariylarning natijasidir.

Arp (2006) ginekologik tariximizda ov qilish uchun nayza otish moslamalarini yasash kabi asbob -uskunalar ishlab chiqarish talablariga javoban paydo bo'lgan modul -gipotezani himoya qiladi. Arp o'zining gipotezasini "tor evolyutsion psixologiya" deb ataydigan evolyutsion psixologiyaga bo'lgan yondashuvining "keng evolyutsion psixologiya" dan ustunligini namoyish etish nuqtai nazaridan, bizning psixologiyamiz haqidagi arxeologik dalillar va faktlarni hisobga olishda taqdim etadi. Arpning gipotezasi innovatsion va qiziqarli bo'lsa -da, u hech qachon uni qat'iy himoya qilmaydi. Bu qisman, chunki uning strategiyasi xuddi shu ma'lumotni hisobga olish uchun taklif qilingan arxeolog Stiven Mitenning (masalan, 1996 y.) Modulli bo'lmagan "kognitiv oqim" gipotezasi bilan solishtirishdir. Bu erda muammo shundaki, Mithenning nuqtai nazari odamlarning asbob ishlab chiqarish xatti -harakatlarining ko'plab muqobil, evolyutsion tushuntirishlaridan biridir. Arpning modulli tezisi Mithennikidan ustun bo'lishi mumkin bo'lsa -da, u buni Sterelniyning (2003; 2012) asbobsozlik va asboblarni ishlatish hisobi bilan yoki Boyd va Richerson (masalan, 2005 -yil qarang) hisobi bilan taqqoslamagan va shuning uchun bu hisoblarni ishonchli alternativalar sifatida chiqarib tashlamagan. . Bu muqobil hisoblarning hech biri psixologik modullarning postulatsiyasiga tayanmaganligi sababli, evolyutsion psixologiya etarli darajada himoyalanmagan.

5. Axloqiy psixologiya va evolyutsion psixologiya

Axloqiy psixologiya bo'yicha ishlaydigan ko'plab faylasuflar, ularning mavzusi empirik tarzda cheklanganligini tushunishadi. Faylasuflar axloqiy psixologiyada empirik natijalarni qo'llashda ikkita asosiy yondashuvni qo'llaydilar. Biri - axloqiy psixologiyaning falsafiy hisoblarini tanqid qilish uchun empirik natijalarni (va psixologiyaning empirik asosli nazariyalarini) ishlatish (qarang, masalan, Doris 2002), va (va eksperimental falsafa an'anasida test qilish uchun) bizning axloqiy psixologiyamiz haqidagi gipotezalarni yaratish (va). qarang, masalan, Nikols 2004). Bizning axloqiy psixologiyamizning bir qismi (yoki hammasi) tug'ma qobiliyatlarga asoslangan deb o'ylaydiganlar uchun evolyutsion psixologiya empirik natijalar va empirik asosli nazariyaning yaxshi manbai hisoblanadi. Bizning axloqiy psixologiyamizning tuzilishi haqidagi bitta hisob, aqlning arxitekturasi haqidagi modullik hisobidan kelib chiqadi. Bizning axloqiy hukmlarimiz - bu bizning (asosan) ijtimoiy muhitimizdagi kutilmagan hodisalarga javoban, bizning hominid ota -bobolarimizda paydo bo'lgan, o'ziga xos psixologik modullar mahsuli. Hozirgi vaqtda bu pozitsiya axloqiy psixologiyada ishlaydigan faylasuflar tomonidan keng muhokama qilinmoqda. Bu munozaraga misol keltiriladi.

Kosmidlar (masalan, 1989 yilga qarang) evolyutsion psixologiyada bizda firibgarlarni aniqlash moduli bor degan gipotezani himoya qiladi. ^[ 10 ] Bu modul xulq -atvorimizdagi axloqiy sohalardagi muhim tarkibiy qismlarga asoslanadi va umuman psixologiyamizning modulli ko'rinishiga mos keladi deb faraz qilingan. Kosmidlar (Toobi bilan birga) aldash - bu ijtimoiy shartnoma bilan bir qatorda shartli qoidalarning buzilishi. Ijtimoiy almashinuv - bu o'zaro manfaatli hamkorlik tizimi va aldovchilar ijtimoiy almashinuvni boshqaruvchi ijtimoiy shartnomani buzadi (Cosmides and Tooby 2005). Maxsus cheater-aniqlash moduli uchun tanlov bosimi-bu ijtimoiy dunyoda firibgarlarning mavjudligi. Cheaterni aniqlash moduli-bu firibgarlarga javoban paydo bo'lgan moslashuv. Yolg'onni aniqlash gipotezasi katta miqdordagi tanqidiy munozaralarga sabab bo'ldi. Cosmides and Tooby (2008), firibgarlikni aniqlash modulli, degan xulosani, umumiy xulosalar chiqarish qoidalari, tanqidchilar Ron Mallon (2008) va Fodorga (2008) qarshi firibgarlikni aniqlashga asoslanadi. Hiyla-nayrang gipotezasini tanqid qilish, umuman olganda, modullik haqidagi tanqidlarni qayta ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi, ba'zilari esa gipotezani axloqiy psixologiyaga hissa qo'shadi va turli mulohazalarni keltirib chiqaradi. Masalan, Mallon (2008) bizning axloqiy psixologiyamiz kontseptsiyasida domen haqida umumiy tushunchadan voz kechishning bir xilligi haqida qayg'uradi. Bu munozara ham davom etmoqda. (Masalan, bizning axloqiy psixologiyamizning alternativ, modulli bo'lmagan izohlarini tanlash uchun Sterelni 2012 ga qarang.) 

6. Inson tabiati

Evolyutsion psixologiya inson tabiati haqida ma'lumot berishga juda mos keladi. Yuqorida aytib o'tilganidek (1 -bo'lim), evolyutsion psixologiya inson sotsiologiyasiga nazariy qarzdor. E.O. Uilson inson sotsiobiologiyasini bizga inson tabiati to'g'risida ma'lumot berish uchun oldi (1978). Uilson uchun inson tabiati - bu odamlarning xulq -atvorining universal repertuarlari to'plami va bu xulq -atvor repertuarlari tabiiy tanlanish mahsulotlari deb tushuniladi. Evolyutsion psixologlarning ta'kidlashicha, inson tabiati odamlarning xulq -atvori bo'yicha universal repertuarlari to'plami emas, balki bu xatti -harakatlarning asosidagi universal psixologik mexanizmlardir (Tooby va Cosmides 1990). Bu universal psixologik mexanizmlar, yuqorida 2 -bo'limda ko'rganimizdek, tabiiy tanlanish mahsulotidir. Toobi va Kosmidlar bu da'voni quyidagicha izohlaydilar: "inson tabiati kontseptsiyasi turga xos murakkab psixologik moslashuvlar to'plamiga asoslangan" (1990, 17). Shunday qilib, evolyutsion psixologlar uchun "inson tabiati odamlar orasida universal va o'ziga xos bo'lgan psixologik moslashuvlar majmuasidan iborat" (Buller 2005, 423). Machery (2008) ning inson tabiati haqidagi nomologik hisobi evolyutsion psixologlarning hisobiga asoslangan va shunga o'xshash. Macherining aytishicha, "inson tabiati - bu odamlar o'z turlarining evolyutsiyasi natijasida egalik qiladigan xususiyatlar to'plami" (2008, 323). Macherining hisobi rivojlangan va universal xususiyatlarga (hamma odamlarga xos) yoqsa -da, bu faqat psixologik mexanizmlar bilan chegaralanmaydi. Masalan, u bi-pedalizmni inson tabiatiga xos xususiyatlar klasterining bir qismi deb hisoblaydi. Macherining nuqtai nazari sotsiobiologik nuqtai nazarni ham, inson tabiatining evolyutsion psixologiyasi nuqtai nazarini ham o'z ichiga oladi. U bu xususiyatlarning ikkalasi ham ijtimoiy o'rganish yoki madaniylashtirish emas, balki evolyutsiya mahsuli bo'lishi kerak degan fikrga qo'shiladi.

Inson tabiatining evolyutsion psixologik hisoblari (va nomologik hisob) uchun ba'zi bir qiyinchiliklar, umuman olganda, evolyutsion psixologiyani tanqid qiladigan tashvishlardan kelib chiqadi. 4 -bo'limda biz ko'ryapmizki, evolyutsion psixologiyaning muhokamalari moslashuvni qanday tavsiflash kerakligi haqidagi kelishmovchiliklarga va evolyutsiyadagi o'zgarishlarning roli haqidagi kelishmovchiliklarga asoslangan. Ba'zi tanqidchilar evolyutsion psixologlarni moslashuv o'zgaruvchanlikni saqlay olmaydi deb taxmin qilishadi. Buller (2005) evolyutsion psixologlarning inson tabiati haqidagi hisobotini tanqid qilishi ham turlicha bo'ladi (qarang: Xall 1986; va Sober 1980). Bu erda fikr shundaki, odamlar, barcha organizmlar singari, juda ko'p xilma -xillikni namoyon qiladi, shu jumladan morfologik, fiziologik, xulq -atvor va madaniy xilma -xillik (qarang: Amundson 2000). Bullerning ta'kidlashicha, inson tabiatining evolyutsion psixologiyasi bu o'zgarishlarning barchasini e'tiborsiz qoldiradi yoki hisobga olmaydi (qarang: Lewens 2015; Odenbaugh Forthcoming; va Ramsey 2013). Inson tabiatini faqat umumiy xususiyatlarimiz bilan cheklaydigan va o'zgarishi mumkin bo'lmagan har qanday hisob, odamlarning o'zgarishini hisobga olmaydi.

Buller (2005) evolyutsion psixologlarning inson tabiati haqidagi tasavvurini (yoki nomologik hisobni) tanqid qilgani, biz har xil o'lchovlar bo'yicha turlicha ekanligimiz haqidagi g'oyaga asoslanadi va inson tabiati haqidagi qat'iy, universal xususiyatlarga asoslangan hisob bu o'zgarishlarning hech birini hisobga olmaydi. Inson tabiatini hisobga olish uchun biz odamlarning xilma -xilligini hisobga olishimiz kerak degan fikrni evolyutsion psixologlar (qarang, masalan, Barrett 2015), antropologlar (qarang: Cashdan 2013) va faylasuflar (qarang: Griffiths 2011 va Ramsey 2013). Barret Buller (va boshqalar) bilan evolyutsion psixologlarning inson tabiati haqidagi o'zgarishlarini hisobga olmaganiga qo'shiladi. Barret bu qiyinchilikni inson tabiatini hisobga oluvchi butun korxonaning qulashi deb bilishdan ko'ra, buni inson tabiatini hisobga olish muammosi deb biladi. Barret shunday deydi: "Inson tabiati nima bo'lishidan qat'i nazar , bu biologik hodisadir" (2015, 321). Shunday qilib, inson tabiati - bu dumaloq va palma daraxtlaridan farqli o'laroq katta bulut. Odamlarning ongi va xulq -atvorini tushunish uchun, biz o'z bulutimizning xususiyatlarini, qanday qilib chalkash bo'lsa, tushunishimiz kerak "(2015, 232). Barret uchun, inson tabiatining umumiy umumiy psixologik xususiyatlar yig'indisi bo'lishidan ko'ra, inson tabiatining barcha xususiyatlari, shu jumladan, bizning barcha xususiyatlarimizning xilma -xilligi. Inson tabiatiga bo'lgan bunday yondashuv, Uilson, Tobi va Kosmid yoki Macheri tarafdorchiligidan keskin farq qiladi, lekin bir qator tanqidlarga uchraydi. Tanqidlarning asosiy mazmuni shundaki, bunday qarashni tushuntirish mumkin emas va u faqat odamlarda bo'lgan va bo'lishi mumkin bo'lgan barcha xususiyatlarning katta ro'yxati (qarang: Buller 2005; Downes 2016; Futuyma 1998; va Lewens 2015). Evolyutsion psixologlar nuqtai nazarining keskinligi va insoniy fazilatlarning o'zgaruvchanligi haqidagi munozaralar evolyutsion psixologlar e'tibor qaratadigan ko'plab sohalarda davom etmoqda. Bu kengroq muhokamaning yana bir misoli quyida 7 -bo'limda keltirilgan.

7. Evolyutsion psixologiyaning qo'llanilishi va keyingi munozara istiqbollari

Evolyutsion psixologiya turli sohalarda, masalan, ingliz adabiyoti, iste'molchilarni o'rganish va huquqshunoslikda qo'llaniladi. (Qarang: Buss 2005, Adabiyot va huquqni muhokama qilish uchun va Saad 2007, evolyutsion psixologiya va iste'molchilar tadqiqotlari haqida batafsil ma'lumot olish uchun.) Bu kontekstlarda, evolyutsion psixologiya odatda amaliyotchilar uchun manbalar sifatida taqdim etiladi, bu esa tegishli sohani rivojlantiradi. Faylasuflar evolyutsion psixologiyaning ba'zi ilovalariga tanqidiy javob berishgan. Bir tashvish shundaki, ko'pincha evolyutsion psixologiya evolyutsiya yoki umuman evolyutsion nazariya bilan birlashadi (qarang: Liter va Vaysberg 2009 va Daunes 2013). Yuqoridagi 4 -bo'limda ko'rib chiqilgan munozaralar evolyutsion nazariyotchilar va evolyutsion psixologlar o'rtasida evolyutsiyaning to'g'ri hisobi borasida juda ko'p kelishmovchiliklarni ochib beradi. Evolyutsion psixologlar evolyutsion g'oyalarni joriy etish orqali "Huquq" va "Iste'molchilarni o'rganish" kabi sohalarni takomillashtirishni taklif qilmoqdalar, lekin aslida evolyutsion psixologiyaga o'ziga xos yondashuv tarafdorlari tomonidan ilgari surilgan nazariy manbalar tanlovi. Masalan, Gad Saad (2007), iste'molchilarni o'rganish moslashuvchan fikrlashni qo'shishdan, ya'ni ko'rinadigan dizaynni izlashdan va iste'molchilarning xatti -harakatlarini hisobga olish uchun faraz qilingan modullarni kiritishdan katta foyda olishini ta'kidlaydi. Ko'pchilik buni evolyutsion nazariyani, keng ma'noda, iste'molchilarni o'rganish bilan shug'ullanishga urinish deb bilmaydi (qarang: Downes 2013). Munozarali nazariy g'oyalarni ilgari surish, albatta, muammoli, ammo evolyutsion psixologiyani qo'llashda obro'si yo'q qilingan ish ilgari surilsa, katta tashvishlar paydo bo'ladi. Huquq evolyutsion psixologiyani qo'llashdan foyda ko'radi, deb hisoblaydigan Ouen Jons (qarang: 2000; 2005), chempionlar Rendi Tornxill va Kreyg Palmerning (2000) zo'rlash - bu namunali evolyutsion ish sifatida moslashish degan fikrini yomonlashgan. Coyne va Berry 2000, Coyne 2003, Lloyd 2003, Vickers and Kitcher 2003 va Kimmel 2003). Bundan tashqari, Jons (2000) Tornxill va Palmer ishining tanqidchilari olimlar va evolyutsion nazariyotchilar sifatida ishonchga ega emasligini da'vo qiladi. Bu da'vo Jonsning evolyutsion nazariya bo'yicha kengroq ilmiy (va falsafiy) adabiyotlar bilan jiddiy aloqasi yo'qligini ko'rsatadi (qarang: Leiter va Weisberg 2009).

Evolyutsion psixologiyaning kengayish sa'y -harakatlarini kuzatishdan tashqari, evolyutsion psixologiya bo'yicha keyingi falsafiy ishlar samarali bo'ladigan boshqa sohalar ham bor. Yuqorida keltirilgan axloqiy psixologiyadagi misollar tez rivojlanayotgan bu sohaning sirtini zo'rg'a chizib yuboradi. Bizning axloqiy psixologiyamiz haqidagi falsafiy tekshirishni talab qiladigan juda ko'p empirik farazlar mavjud. (Hauser 2006 bunday gipotezalarning keng doirasini o'rganishni o'z ichiga oladi.) Bundan tashqari, axloqiy psixologiya va his -tuyg'ular ustida ishlashni evolyutsion psixologiya va unga aloqador sohalarda ishlash orqali birlashtirish mumkin. Griffits (1997) evolyutsiya va his -tuyg'ularga falsafiy e'tibor qaratdi va bunday asar Nikols tomonidan axloqiy psixologiya bilan yaqinroq aloqada bo'ldi (qarang: 2004 yil). Aql falsafasida modullar mavzusida hali ko'p ish qilish mumkin. Modullarning biologik va psixologik kontseptsiyalarini birlashtirish ustida ishlash - bu izlanishlar olib boriladigan va davom ettirish mumkin bo'lgan yo'llardan biri (qarang: Barrett va Kurzban 2006; Carruthers 2006) va biologiyani psixologiya bilan genetika orqali bog'lash - bu boshqa istiqbolli yo'nalish. 2004). Ilm -fan falsafasida, men evolyutsion psixologiyaga yana ko'plab tanqidlar berilishiga shubha qilmayman, lekin falsafiy tadqiqotning nisbatan rivojlanmagan sohasi insonning xulq -atvori biologiyasiga har xil, nazariy jihatdan har xil yondashuvlar o'rtasidagi munosabatlardir. Downes 2005; Griffiths 2008; va Brown va boshq. 2011). Evolyutsion psixologlar o'z ishlarini xulq -atvor ekologlari, rivojlanish psixobiologlari va boshqalar bilan bir qatorda taqdim etadilar (qarang: Buss 2005; Buss 2007), lekin inson xulq -atvori biologiyasida yaxlit korxona duch keladigan nazariy qiyinchiliklarga etarlicha qarshi tura olmaydi. Nihoyat, biologik ta'sirga ega bo'lgan va boshqa sotsiolog olimlar o'rtasida munozaralar davom etar ekan, ko'pchilik faylasuflar evolyutsion psixologiyaning jamiyat va madaniyatni fanlararo kengroq o'rganishga potentsial integratsiyasiga unchalik e'tibor bermadilar (lekin qarang: Mallon va Stich 2000 evolyutsion psixologiya va konstruktivizmga). Bundan farqli o'laroq, feministik faylasuflar bu integratsiya masalasiga e'tibor berishdi, shuningdek evolyutsion psixologiyani feministik tanqid qilishdi (qarang: Fehr 2012, Meynell 2012 va feministik biologiya falsafasiga kirish ). Gillian Barker (2015), 4 -bo'limda muhokama qilingan biologiya faylasuflari bilan evolyutsion psixologiyaning ba'zi evolyutsion asoslangan tanqidlarini baham ko'radi, lekin evolyutsion psixologiyani boshqa ijtimoiy fanlarga nisbatan baholaydi. U, shuningdek, evolyutsion psixologiyaga yangi tanqidiy baho beradi. Uning ta'kidlashicha, evolyutsion psixologiya hozirgi paytda amalda bo'lgani kabi, odamlarning gullab -yashnashi borasida ijtimoiy siyosat uchun samarali qo'llanma emas. 

Shackleford and Weekes-Shackleford (2017) ning evolyutsion psixologiya fanidan kelib chiqadigan masalalarga bag'ishlangan ulkan maqolalar to'plami nashr etilishi faylasuflar uchun tanqidiy munozarani boshlash uchun material qidirish uchun ajoyib manba beradi. Ko'plab evolyutsion psixologlar o'z sohalarida mavjud bo'lgan ba'zi yondashuvlar uchun qiyinchiliklarning xilma -xilligini bilishadi. Bu masala, yuqorida aytib o'tilganidek, inson tabiati haqidagi hisobotlarni ishlab chiqishga qiziquvchilar bilan yuzma -yuz keladi (6 -bo'lim), lekin evolyutsion psixologlar izlashga intilayotgan har xil xatti -harakatlarga duch kelganda ham paydo bo'ladi. Masalan, odamlarning tajovuzkorligi har xil o'lchamlarda o'zgarib turadi va bu o'zgarishlarning har birining yuzma -yuz kelishi va hisobga olinishi ko'plab evolyutsion psixologlar uchun qiyinchilik tug'diradi (qarang: Downes va Tabery 2017). Evolyutsion psixologiya inson xatti -harakatlarini tushuntirishning ko'pgina evolyutsion yondashuvlaridan biri ekanligini hisobga olib, evolyutsion psixologiyaning eng istiqbolli tanqidiy munozaralari evolyutsion psixologiyadan olingan farazlarni boshqa evolyutsion yondashuvlar va boshqa yondashuvlar gipotezalari bilan taqqoslaydigan ishlardan davom etishi kerak. ijtimoiy fanlarda kengroq tushuniladi. Stefan Linquist (2016) evolyutsion psixologlarning izzat madaniyatlari haqidagi ishiga shunday yondashadi. Linquist madaniy evolyutsiyaning farazlarini kiritadi, ular evolyutsion psixologiyadan ko'ra ko'proq tushuntirishga olib keladi. Bu erda evolyutsion psixologiya va madaniy evolyutsiya o'rtasidagi taranglik masalasi faylasuflarning diqqatini tortishda davom etadi (Madaniy evolyutsiyaning muqobil yondashuvlari bilan yaxshi tanishish va muhokama uchun Lewens 2015 ga qarang.).

Nihoyat, fan faylasuflari, shubhasiz, falsafaning boshqa sohalariga kiritilgan evolyutsion g'oyalarning ishonchini tekshirishni davom ettiradilar. Ayniqsa, biologiya faylasuflari, agar faylasuflar o'zlarining evolyutsion g'oyalarini evolyutsion biologiyadan emas, evolyutsion psixologiyadan olishsa, hali ham shubha qiladilar. Filipp Kitcher (2017) Sharon ko'chasining (2006) evolyutsiyaga bo'lgan murojaatlari bilan bog'liq bu xavotirni bildiradi. Kitcher tashvishlanyapti, Street o'zining "qiziqishlari" qanday paydo bo'lganligi haqida ma'lumot berish uchun "inson evolyutsiyasi to'g'risida ma'lum bo'lgan narsalarga" (2017, 187) tayanmaydi. Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, Macherining inson tabiati haqidagi nomologik tushunchasi (2008; 2017) evolyutsion biologiyadan farqli o'laroq, evolyutsion psixologiyadan evolyutsion xususiyat haqida o'z fikrini olgani uchun tanqid qilinadi. Barker (2015), shuningdek, faylasuflarni, shuningdek, sotsiolog olimlarni evolyutsion psixologlar bergan nazariy manbalardan emas, balki evolyutsion biologlarning nazariy manbalaridan foydalanishga undaydi.