3-jadval. Dunyoda eng ko’p tarqalgan xalqlar va tillar (2001 yil)
№
|
Dunyodagi eng yirik xalqlar
|
Soni
(mln kishi)
|
Dunyodagi eng ko’p tarqalgan tillar
|
Shu tilda so’zlashuvchi aholi (mln kishi)
|
Aholisi eng ko’p davlatlar
|
Soni
(mln kishi)
|
1
|
Xitoylar
|
1100
|
xitoy
|
1100
|
Xitoy
|
1200
|
2
|
Hindistonliklar
|
220
|
ingliz
|
350
|
Hindiston
|
855
|
3
|
Amerikaliklar
|
190
|
ispan
|
250
|
AQSh
|
254
|
4
|
Bengallar
|
180
|
arab
|
220
|
Indoneziya
|
184
|
5
|
Ruslar
|
150
|
hindi
|
200
|
Braziliya
|
155
|
6
|
Braziliyaliklar
|
140
|
bengal
|
160
|
Rossiya
|
148*
|
7
|
Yaponlar
|
125
|
portugal
|
160
|
Pokiston
|
126
|
8
|
Panjobliklar
|
90
|
rus
|
150
|
YAponiya
|
124
|
9
|
Bixarliklar
|
90
|
yapon
|
125
|
Bangladesh
|
118
|
10
|
Meksikaliklar
|
85
|
nemis
|
90
|
Nigeriya
|
113
|
*2002 yil aholi ro’yxati ma’lumotiga ko’ra Rossiya aholisi 145 mln kishi ekanligi aniqlangan.
Bu jarayonda qadimgi davrda saklar, massagetlar, sug’dlar, yunon-makedoniyaliklar, Eron xalqlari, o’rta asrlarda qoraxitoylar, arablar, qipchoqlar, mo’g’ullar faol qatnashganlar (3-jadval). Hozirgi paytda dunyoda 3-4 ming turli etnoslar mavjud bo’lib, ularga mansub kishilar soni bir necha o’ntadan yuz milliongacha boradi. Ayni vaqtda soni 100 mlndan ko’p bo’lgan 10 ta xalqni ajratib ko’rsatish mumkin. Ular Er yuziaholisining 50% ini tashkil etadi.
Til millatlarning farqini bildiruvchi asosiy omildir. Dunyo xalqlarida tilning shakllanishi tabiiy-geografik sharoit, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar kabi omillar ta’sirida kechadi. Kishilik jamiyatining birlamchi so’zlashuv tili qabilalar shakllangan davrlarda rivojlana boshlagan. Bunday til lug’ati juda kambag’al, grammatik jihatdan tizimlashmagan bo’lgan. Ibtidoiy qabilalarning hududiy ajralishi va dunyo bo’ylab tarqalishi yangi tillarning paydo bo’lishi va rivojlanishini kuchaytirdi. Tilning shakllanishiga ta’sir ko’rsatuvchi geografik – tabiiy sharoit omili haqida juda qiziqarli fikrlar bildirilgan. Masalan shimol xalqlarining undosh tovushlarni juft talaffuz qilishini iqlimning sovuqligi bilan izohlaydilar. Xalqlarning iqtisodiy ijtimoiy taraqqiyoti turli omillar ta’sirida xar-xil kechganligi tillarning rivojlanishiga ham ta’sir ko’rsatgan. Shuning uchun bugungi kunda dunyoda bir necha o’nlab kishilar so’zlashuvchi, yozuvsiz qabila tillari ham, bir necha millatlarga tegishli millionlab kishilar foydalanadigan, boy adabiyotga ega jahon tillari ham mavjud.
Ayni vaqtda dunyoda mavjud tillarning soni 3 ming atrofida deb hisoblanadi. Ammo ularning aniq miqdorini ko’rsatish mumkin emas, chunki juda ko’plab xalqlarning tillari to’liq o’rganib chiqilmagan va ularning qaysi til guruhiga mansubligi aniqlanmagan.
Bunda til va lahja tushunchalarinig ba’zan chalkashish holatlari ham ko’p uchraydi. Shunga qaramay dunyodagi tillarning klassifikatsiyasi birmuncha o’rganib chiqilgan, aytish mumkinki, dunyoda keng ishlatiladigan, shuningdek muayyan millatlar tillarining kelib chiqishi, mansublik holati aniqlangan. Shunga ko’ra dunyo aholisining milliy tarkibi xalqlarning qaysi til oilalari va til guruhlariga tegishli ekanligi bilan ifodalanadi (4-jadval).
Do'stlaringiz bilan baham: |