6-мавзу: Бозор иктисодиётининг мохияти ва белгилари. Бозор ва унинг тузилиши

Bozor iqtisodiyotining bu belgilari xamma bosqichlari uchun umumiydir. Bozor iqtisodiyoti umumbashariy tizim bo`lganidan xamma mamlakatlar shu yo`ldan borishadi. Ammo bir yerda bu iqtisodiyot shakllanib ulgurgan va o`zining yuqori darajasiga chiqqan bo`lsa, boshqa joyda u endigina shakllana boshlagan. Bozor iqtisodiyotiga o`tish umuminsoniy jarayon xisoblanadi, lekin bu xar -xil kechadi.

1. Klassik yo`l
2. Mustamlaka va yarim mustamlaka davridagi iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o`tish yo`li.
3. Rejali tizimdan bozor iqtisodiyotiga o`tish
Bu o`tish jarayoning 3 yo`li mavjud:

Tarixiy nuqtai nazardan bozor iqtisodiyotining ikki turi mavjud :

Tarixiy nuqtai nazardan bozor iqtisodiyotining ikki turi mavjud :

Birinchisi: asov yoki yovvoyi iqtisodiyot. Bunday iqtisodning asl na`munasi 17-19 - asrlarda bo`lgan.

Ikkinchisi – U sivilizatsiyalashgan yoki madaniylashgan bozor iqtisodiyotiga aylanib boradi.


Xozirgi davrda bozor iqtisodiyotiga o`tish deganda sivilizatsiyalashgan iqtisodiyot sari borish tushiniladi.

Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari

Resurslarni samarali taqsimlaydi
Afzalliklari
Erkinlikni ta`minlaydi
Iqtisodiy faollikni rag`batlantiradi
Xo`jaliksiz va isrofgarchilikka barham beradi
Raqobatning kuchsizlanishiga yo`l qo`yadi (korxonalarning qo`shilib ketishi , shavfqatsiz raqobat va iqtisodiyotga davlat aralashuvi kuchayishi xamda texnika taraqqiyoti natijasida).
Kamchiliklari:
Ijtimoiy iste'mol xarakteridagi tovar bilan ta'minlash xarakteriga ega emas.
Daromadlar tengsizligining kuchayishi va axolining mulkiy tabaqalanishiga olib keladi...
Tovarlar xajmi va pul massasi o`rtasidagi ro`y berib turadigan nomutanosibliklarni bartaraf eta olmaydi.
Qayta tiklanmaydigan resurslarni asrash, tabiatni va atrof muxitni muxofoza qilish , ekologik munosabatni ta`minlashga layoqatli emas.
Ish haqi bilan narxlar darajasi muqobilligini ta`minlay olmaydi.
Tezda foyda keltirmaydigan yoki jamiyat va kelajak uchun muhim bo`lgan fundamental tadqiqotlar olib borish imkoniyatini cheklaydi.