6-мавзу. Бизнес (ишбилармонлик) этикаси ва одоби Режа

Одоб бир қатор хусусиятларга эга
1. Одоб минг йиллар давомида сақланиб қолган ва кўплаб халқларга хос бўлган универсал мулоқот нормаларини ўз ичига олади. Оддий хушмуомалалик қоидалари, саломлашиш, миннатдорчилик изҳорлари истисносиз барча одамларга хосдир.
2. Одоб ўзига хос ва миллий хусусиятларни: турли халқлар ҳаётининг тарихий шароитларига мос келадиган анъаналар, урф-одатлар, маросимлар, маросимларни акс еттиради.
3. Одоб талаблари тарихий хусусиятга эга бўлиб, улар мутлақ эмас, нисбий хусусиятга эга бўлиб, уларга риоя қилиш жой, замон ва шароитга боғлиқдир. Жамиятда кишиларнинг турмуш шароити ўзгариб, таълим ва маданият юксалиши билан баъзи хулқ-атвор қоидалари бошқалар билан алмаштирилади.
4. Одоб меъёрлари шартли бўлиб, улар одамларнинг хулқ-атворида нималар умумэътироф этилган ва нималар бўлмагани ҳақида ёзилмаган келишув характерида кўринади. Одобнинг вазифаси одамларга мулоқот ва ўзаро тушунишни осонлаштирадиган бундай шаклларни - хатти-ҳаракатларнинг стереотипларини таклиф қилишдир.
5. Одоб ахлоқий маданият намоён бўлишининг ўзига хос шаклидир, чунки яхши хулқ-атвор инсон ички маданиятининг ташқи кўринишидир.
6. Одоб - бу эстетик; “Чиройли хулқ-атвор, чиройли хулқ-атвор, чиройли имо-ишоралар, гавдалар, мимика” деб бежиз айтмаганмиз. Демак, одоб-ахлоқ жамиятда қабул қилинган шахснинг ахлоқий маданияти намоён бўлишининг эстетик шаклидир, дейишимиз мумкин.
Қолаверса, одоб-ахлоқ қоидаларини амалда қўллаш нафақат зарурлиги, балки бошқаларга ва ўзига нисбатан қулайроқ, мантиқийроқ ва ҳурматлироқ бўлгани учун ҳам амалда қўллаш зарур.
Одоб қоидалари
Одоб бир қатор асосий меъёр ва тамойилларга асосланади.
1. Хушмуомалалик - инсоний хатти-ҳаракатларнинг бир шакли бўлиб, у учун одамларга маданий муносабат таниш бўлган мулоқот нормасига айланди. Бу уларнинг ҳис-туйғуларидан, ўз манфаатлари билан ҳисоблашиш қобилиятидан ва ҳар бир шахснинг эътиборга олиш ҳуқуқини тан олишдан келиб чиқадиган хулқ-атвор маданиятининг элементар талабидир.
Хушмуомалалик инсонга дўстона мурожаат қилишда, унинг исми ва отасининг исмини, ҳаётининг энг муҳим саналарини эслаб қолиш қобилиятида намоён бўлади. Хушмуомалаликнинг кўплаб кўринишлари бор: сиз дўстона ва хушмуомала (биз буни айниқса қадрлаймиз), ҳурматли (масалан, оқсоқолларга нисбатан) ёки вазмин (бегоналарга) хушмуомала ва ҳоказо бўлишингиз мумкин. Сиз шунчаки мулойим бўлишингиз мумкин, яъни кайфиятингиз ва хоҳишингиздан қатъи назар, ҳар қандай вазиятда одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилинг. Одобли одам ўзига ташқаридан, бошқа одамларнинг кўзи билан қарашни ўрганган одамдир. Ҳақиқий хушмуомалалик, албатта, хайрихоҳлик ва самимийликдир.
Хушмуомалаликнинг акси - қўполлик, қўполлик, бошқаларга нисбатан менсимаслик ва такаббурлик.
2. Бу олижаноб инсоний фазилатлар эътибор, мулоқотда бўлган кишиларга чуқур ҳурмат, уларни тушунишга интилиш ва қобилиятда намоён бўлади, уларга завқ, қувонч бахш эта олишимизни ҳис қилиш ёки аксинча, асабийлашиш, безовталаниш, хафагарчилик туғдиради - яъни бузилмаган. 3.Такт бу - бошқасига бўлган ҳурмат, хусусан, суҳбатдошни тинглаш қобилиятида, сизнинг баёнотингиз ёки хатти-ҳаракатларингизга унинг муносабатини тез ва аниқ аниқлаш қобилиятида ва керак бўлганда, ўзини-ўзи танқид қилиш, уялмасдан, хато қилганда, кечирим сўраш қобилиятида намоён бўлади.