+6-маъруза

Sun’iy intellekt masalalarini echishning usullari

1. 
   Predmet soha xususiyatlari va masalalarni echish usullarini sinflash
   

Masalalarni izlashga keltirishga asoslangan echish usullari masala echilayotgan predmet soha hususiyatlariga va masala echimiga foydalanuvchi tomonidan qo’yilgan talablarga bevosita bog’liq bo’ladi.
Predmet soha xususiyatlari [1]:

1. 
   Echim izlanayotgan fazo hajmi;
   
2. 
   Sohaning vaqtli va fazoli o’zgarish darajasi (ststistik va dinamik sohalar);
   
3. 
   Sohani tavsivlovchi modelning to’liqligi. Agar model to’liq bo’lmasa, u holda sohani tavsiflashda bir-birini to’ldiruvchi bir nechta modellardan foydalaniladi;
   
4. 
   Echilayotgan masala haqidagi ma’lumotlarning aniqligi, ya’ni ma’lumotlarning aniqlik(hatolik) va to’liqlik(to’liqmaslik) darajasi.
   

SITlari masalalarini echishda qo’llaniladigan mavjud usullarni quyidagicha sinflash mumkin [1, 8]:

1. 
   Bir o’lchovli fazoda echimni izlash usullari – bu usullardan o’lchovi katta bo’lmagan sohalarda, modellar to’liq, ma’lumotlar aniq va to’liq bo’lganda foydalaniladi;
   
2. 
   Ierarhik fazoda echimni izlash usullari - bu usullardan o’lchovi katta bo’lgan sohalarda echimlarni izlashda foydalaniladi;
   
3. 
   Ma’lumotlar xatoli va to’liqmas bo’lganda izlash usullari;
   
4. 
   Bir nechta modellar yordamida izlash usullari- bu usullardan sohani tavsiflashda bitta modelning o’zi etarli bo’lmaganda foydalanilad.
   

2. Holatlar fazosida echimni izlash

1. 
   Holatlar fazosida echimni izlash usullari
   

HFda echimni izlash usullari odatda quyidagilarga bo’linadi [1-4]:

1. 
   Chuqurligi bo’yicha izlash;
   
2. 
   Kengligi bo’yicha izlash;
   
3. 
   Evristikli izlash.
   

HFda echimlarni izlash protseduralari boshlang’ich holatni maqsad funksiyaga aylantiruvchi operatorlar ketma-ketligini aniqlashga asoslanadi. Agar operatorlar ketma-ketligi bir nechta va optimallashtirish mezoni berilgan bo’lsa, u holda masala
ushbu mezonni qanoqtlantiruvchi optimal operatorlar ketma-ketligini izlash masalasiga keltiriladi.
HFda echimlarni izlash usullarini holatlar daraxti(grafi)dan foydalanib tavsivlash qulay hisoblanadi. Holatlar daraxtida echimlarni izlash masalasi daraxt ildizidan maqsadli holatga mos tugungacha bo’lgan yo’lni (optimalli, agar optimallik mezoni berilgan bo’lsa) topishga keltiriladi.
Umumiy holda holatlar daraxtini (ܵ_଴,F,G) uchlik ko’rinishda berish mumkin. Bu erda ܵ_଴ − bitta elementdan iborat to’plam, F- operatorlar to’plami, G-maqsadli holatlar to’plami.
Holatlar daraxtini qurish quyidagicha amalga oshiriladi: avvalo daraxt ildiziga(boshlang’ich holat) F dagi operatorlarni qo’llab 1-pog’onali tugunlar quriladi; Keyin, F dagi operatorlardan 1-pog’onali tugunlarga qo’llaniladiganlaridan foydalanib 2-pog’onali tugunlar

quriladi va h.k. Ushbu protsedura maqsadli tugunni topguncha davom ettiriladi.
Misol. Yuk tashuvchi robot A punktdan chiqib, (B, C, D) punktlarning har birida faqat bir martadan bo’lib, yana A punktga qaytib kelishi kerak. Punktlar orasidagi masofalar va marshrutlar sxemasi 6.3-rasmda keltirilgan.
A ^{5 B}

5
12
10
⁶ 11
8
_D C
6.3-rasm.Marshrutni tanlash masalasi.

Marshrutni tanlash masalasi uchun HFda echimlarni izlash 6.4-rasmda keltirilgan [1].

ABD


ADB

⁸ 10

ABDC


12


ABDC
ADBC 12
ADBCA

Ushbu grafda boshlang’ich tugunga A holat mos keladi. A tugun AB, AC, AD holatlarga mos keluvchi uhta 1-pog’onali ichki tugunlarni hosil qiladi. 1-pog’onali AB, AC, AD ichki tugunlar 2-pog’onali ichki tugunlarni hosil qiladi va h.k.
Grafda tugunlarning ochilish tartibi izlash strategiyasi deb ataladi.

2.