6-ma’ruza. Texnologik tizimlar va asosiy mashinalar

6.2-rasm. Sement ishlab chiqarishning quruq usuli sxemasi 
6.2-rasmda Sement ishlab chiqarishning quruq usuli texnologik sxemasi 
keltirilgan. Bu usulda xom-ashyo aralashmasi quruq xolda tayyorlanadi va so‘ng 
aylanma pechlarda kuydiriladi. Olingan klinker xuddi xo‘l usuldagidek Sement 
tegirmonlarida gips va mineral qo‘shimchalar bilan birga tuyiladi. 

---

Yarim quruq yoki kombinatsiyalangan usul bilan xom-ashyo xuddi ho‘l 
usuldagidek suv bilan qo‘shilib olinadi (36-43% namlikdagi shlam ko‘rinishida) va 
aylanma pechlarda kuydirishdan avval shlam mexanik usullar yordamida (filptr-
presslarda) birlamchi namsizlantiriladi (18-20%) va so‘ng aylanma pechlarga 
jo‘natiladi. Qolgan jarayonlar yuqorida keltirilgan usullardagidek o‘tadi. 
O‘zbekistonda ishlayotgan to‘rtta Sement zavodlardan uchtasida (Ohangaron, 
Quvasoy va Bekobod shaharlarida) Sement ishlab chiqarish ho‘l usulda amalga 
oshiriladi, Navoiy shahridagi zavodda quruq usul qo‘llaniladi. 
Quruq usulning asosiy afzalligi - klinker ishlab chiqarish uchun yoqilg‘i sarfi 
kamligida. Masalan, ho‘l usulda 1 kg klinker olish uchun 1500 KKal issiqlik 
sarflansa, quruq usulda bu ko‘rsatkich 750-900 KKal tashkil etadi.