6-maruza. Statik massivlar

6-MARUZA. STATIK MASSIVLAR.

REJA:

• Bir o’lchamli massivlar
• Massivlar bilan ishlash
• Ikki o’lchamli massivlar
• Nomlar fazosi

STATIK MASSIVLAR.

Massiv bir tipga tegishli bo’lgan o’zgaruvchilarning tartiblangan (nomer-langan) to’plamiga tushiniladi.

Massiv so’zining manosi - o’lcham, o’lchov demakdir.

Massiv deb- bitta nom bilan nomlanuvchi, bitta turli mansub va bir-birlaridan faqat nomerlari bilan farq qiluvchi chekli sondagi ob’ektlar to’plamiga aytiladi.

Massivdagi o’zgaruvchi element deyiladi va uning massivdagi o’rni indeks orqali beriladi.

Dasturlash tillarida ro’yxat yoki jadval ko’rinishidagi ma’lumotlarni massiv deb aytishadi.

Massivning barcha elementlari xotiraning qo’shni katakchalarida joylashadi.

Masalan.: long int (xotiradan 4 bayt joy band qiladi) tipidagi 3 ta elementdan iborat massiv elon qilingan bo’lsa, u holda massiv birinchi elementining manzili (32 bitli OTda)

0x0041A040

0x0041A044

0x0041A048

ko’rinishlarda bo’ladi.

Band bo’lgan xotira baytlarda o’lchanadi va

=sizeof*

Massiv uzunligi , yani elementlari sonini aniqlash uchun sizeof(massiv nomi) funksiyasidan foydalaniladi.

Masalan.:

{

int n=21, m=17; n=n-m;

int s[n+22], j,I; j=sizeof(s);

char satr[n+22]; i=sizeof(satr);

cout<<“j=“<

cout<<“i=“<

system(“pause”);

Massiv quyidagicha e’lon qilinadi:

Masalan:

int mat[3];

Bu quyidagi ko’rinishda bo’ladi:

int mat[3]={3,4,5};

Bu yerda int mat nomli massivning turi butun, 3 massiv elementlar soni va u 0 dan 2 gacha nomerlangan.

[]={boshlang’ich qiymatlar};

C++ dasturlash tilida massiv elementlari noldan boshlanib nomerlanadi. Masalan.: massiv o’lchami n bo’lsa uning elementlari 0 dan n-1 gacha nomerlanadi,

int mat[20];

Demak, yuqorida e’lon qilingan massivning birinchi elementi mat[0] va oxirgi elementi mat[19] bo’ladi.

C++ dasturlash tilida tasodifiy tanlash buyrug’i mavjud.

Masalan. Tasodifiy tanlangan 5 ta son hosil qilish dasturini tuzing.

{ int a[10], i; srand(time(NULL));

for(i=0;i<=4;i++) {a[i]=rand();

cout<<“a[“<

system(“pause”);

return 0;

Bu yerda rand() funksiyasi 5 ta sonni tasodifiy tanladi.

Va shuningdek, massivni massivga qiymat sifatida berish bo’lmaydi.

Masalan, float x[10], y[10]; kabi x va y massivlar elon qilingan bo’lsa, x=y yoki y=x kabi buyruqlarga ruxsat etilmaydi.

Lekin, bir massiv elementi qiymatini ikkinchi massiv elementi olishi mumkin.

Masalan.: a[0]=b[11]

Misol 1.

y=3x^2+2x-11 tenglamani, x€[-3;13] x=2

{

int x=-3, y[13];

for(i=-3;i<=13;i=i+2)

{y[i]=3*x^2+2*x-11;

cout<<“y[“<

…

 

3x^2+2x-11

Massivlar bilan ishlash.

Massivni saralash.

Bu elementlarni o’sish yoki kamayish tartibida tartiblash.

saralash masalalarini chiqarishda, hamda qiymatlarni qidirishni tayyorlashda qo’llaniladi.

Saralangan massiv bo’yicha qiymatni qidirish, saralanmaganga nisbatan ancha tez amalga oshiriladi.

Massiv elementlarini saralashda for operatoridan foydalangan maqul.

Massiv elementlarini tartiblash uchun pufakchali usuldan foydalanilgan ma’qul.

Bu usulda eng kichik qiymat massivning boshlanishiga, eng katta qiymati esa massivning oxiriga o’tadi.

Massiv elementlarini saralashda pufakchali usuldan foydalanish. Masalan.

int mat[5] berilgan bo’lsin. Elementlarini o’sish tartibida saralansh dasturini tuzing?

const short size=5;

Int mat[size]={21,18,15,12,8};

iInt j=0, tmp=0, k=size-2;

bool svidch=false;

for(int i=0; i<=k;i++) {

svidch=false;

for(j=k;j>=I; j--) {

If(mat[j]>mat[j+1]) {

tmp=mat[j+1];

mat[j+1]=mat[j];

mat[j]=tmp;

svidch=true;}

}

……

Ikki o’lchamli massiv.

[] [

Nomlar fazosi.

Nomlar fazosi dastur ichida identifikatorlar to’qnashuvining (konfliktini) oldini olish uchun mo’ljallangan.

Masalan. Dasturda sum() funksiyasi e’lon qilingan. Boshqa ishlab chiqaruvchining kutubxonasidan foydalanish zarurati paydo bo’ldi. Bu bibliotekada ham sum() nomi bilan funksiya e’lon qilingan. Kutubxona ulanganda nomlar to’qnashuvi yuzaga keladi.

Nomlar fazosi va identifikatorlar o’rtasiga :: belgisi qo’yiladi.

Masalan.: std::cout<<“matematika”;

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. T.A.Maxarov Dasturlash asoslari. O’quv qo’llanma. T.:2019 yil.

2. S.Eshtemirov, F.M.Nazarov Algoritmlash va dasturlash asoslari. O’quv qo’llanma. Samarqand. 2019 yil.

3. Mamajanov R.Y. C++ dasturlash tili. O’quv-uslubiy qo’llanma. Denov. 2020 yil.