6-Ma’ruza Mavzu: Uzunlikni o’lchash

Ekker bilan
1:2000
8
6
1:1000
6
4
1:500
4
2
Ckiziqli kesishtirish usulL Biror nuqtaning, masalan 6.3- 
rasmda к nuqtaning о‘mini bu usulda aniqlash uchun teodolit yuli 
A V  Ьо‘уЫ> lenta tortiladi, lentada к nuqtaning о‘mi teng tomonli 
uchburchak xosil bo‘ladigan qilib tayanch nuqtalar belgilanadi.
4-^crtt 
*
*
iM -
! 4
I ,
/
N
l*
/
/
/
\
a
* 
b
6J-rasm. Chiziqli kestirma usuli
Hosil bo‘lgan uchburchakning teng tomonlari 11 va 12 ruletka 
bilan o'lchanadi. Chiziqli kesishish tomoni ruletka uzunligidan 
katta bo‘lmasligi kerak. Nuqta о‘mini planga bexato tushirish 
uchun KS chiziq uzunligi ham o‘lchab ko'riladi.
Burchakti kesishtirish usuli. Bu usul uzoqda yakka-yakka 
joylashgan buyumlar, masalan, yakka daraxt, elektr va telefon 
liniyalarifimg bunlish joyidagi machta yoki ustunlar o‘rnini 
aniqhshda qo‘llaniladi. Masalan, 6.4 - rasmda yakka daraxtni 
planga olish kerak, deylik: uning 11 va 12 tomonlarini bevosita 
o‘lchab bo4lmaydi, shu sababli pi va P2 burchaklar o‘lchanib, 
planga tushiriladi.

6.4-rasm. Burchak kestirma usuli 
6.5-rasm. Stvol usuli
Stvor usuli. В usul biror tafsilot teodalit yo‘lini yoki uni 
davom ettirishdan hosil bo‘lgan chiziqni kesib o‘tganda 
qo‘llaniladi. Masalan, 6.5 - rasmda ko‘cha FIS chiziqning a, va b 
nuqtalarini hamda ko‘chaning s v a d  nuqtalari A V chiziq davomini 
kesib o‘tgan. Ko‘chani planga tushirish uchun V nuqtadan 
ko‘chaning a, va b nuqtalarigacha hamda V punktdan s va d 
nuqtalarigacha bo‘lgan masofa o‘lchanadi.
Muhim ahamiyatga ega bo‘lgan obyekt va kontur planga 
teodalit yo‘liga nisbatan 0,5-0, 8 m aniqlikda, chegarasi aniq 
ko‘rinib turgan boshqa konturlar esa 1,0 - 1,2 m aniqlikda 
tushirilishi kerak.
Teodalit bilan plan olishda o‘lchash natijalari maxsus jumalga 
va abrisga yozib boriladi. Abris joyning ixtiyoriy masshtabda 
chizilgan sxematik plani bo lib, har bir stansiya uchun plan olish 
jum alining o‘ng tomoniga chiziladi. Abrisda plan olish 
to'rlarining ayrim tomonlari va to‘r atrofidagi planga olinadigan 
tafsilotlar hamda olchash natijalari, ya’ni qutbiy usulda 
nuqtalaming о ‘m i, tayanch punkt bilan bu nuqtalar orasidagi 
masofa, tayanch chiziq bilan tafsilot nuqtalari yo‘nalishlari 
orasidagi 
burchak, 
perpendikulyar 
tushirish 
usulida 
peipendikulyarlar uzunligi, tayanch punktdan perpendikulyar 
tushirilgan nuqtagacha bo‘lgan masofa, kontur va obyektlaming 
nomi va hokazolar ko‘rsatiladi.