6-Ma’ruza Mavzu: Uzunlikni o’lchash

 a
4-qavat
6.1-rasm . Q utbiy usulda planga olish

tafsilot xarakterli nuqtalarigacha bo‘lgan masofalar ham teodolit 

dalnomeri, po‘lat lenta yoki optik dalnomer bilan o‘lchanadi. 
Qutbiy usulda tafsilotni planga olishda radius vektor uzunligi 6.1 
jadvalda keltirilgan uzunlikdan katta bo‘bnasligi kerak.
Perpendikulyar tushirish usuli. Bu usul plani olinadigan 
kontuming xarakterli nuqtalariga yoki obyektdan teodolit yo‘li 
tomoniga perpendikuyar tushirish mumkin bo‘lgan joylarda 
qo‘llaniladi. Ish quyidagicha bajariladi (6.2-rasm), binoning a, b 
va с burchaklarmi planga olish uchun A V  chiziq bo‘yicha po‘lat 
lenta tortiladi va unda bino burchaklaridan tushiriladigan 
perpendikulyarlar bilan kesishadigan nuqtalar belgilanadi, po‘lat 
lentalardan dl, d2, d i sanoqlari olinadi va perpendikulyarlar
uzunligi 11,12, va 13 ruletka bilan o‘lchanadi.
........................................... 
A
6.2-rasm. Perpendikulyar usul
To‘g‘ri geometrik shaklning biror nuqtasini, masalan, shaklda 
d, e va к nuqtalami bu usulda planga olib boimasa, ular 
perpendikulyar tushirilgan a, b va 
с

nuqtalarga nisbatan o‘mini 

(ak, cd, de va 
ke

chiziqlar uzunligini) ruletka bilan o‘lchab planga 

olinadi. Perpendikulyar (ordinata) uzunligi ortishi bilan planga 
olinayotgan nuqtaning plandagi xatoligi ortib boradi, shunjng 
uchun tuzilayotgan planning masshtabiga bogiuq ravishda 
perpendikulyar uzunligi 2-jadvalda keltirilgan uzunlikdan 
oshmasligi kerak.

Planga olishda yo‘l qo‘yarli perpendikulyar uzunligi
2-jadval
Syomka masshtabi
Yo‘l qo‘yar!i perpendikulyar 
uzunligi (m)
Ekkersiz