|
Zamonaviy payvandlash usullari
Metall buyumlarni plazma yordamida payvandlash
Bu usuldan suyuqlanish temperaturasi yuqori bo`lgan metallar va ularning
qotishmalari, shuningdek, Si, А1 va ularning qotishmalar va nometall materiallarni
(keramika, shisha va boshqalarni) payvandlashda, kesishda, detallarni yeyilishga
chidamli qilishda va ishdan chiqqan joylarini zarur metallar bilan ko`plab tiklashda
xam qo`llaniladi. Bunda issiqlik manbai sifatida katta zaxirali elektr energiyali yoy
bilan ionlangan gazlar (argon, geliy, azot va boshqalar) oqimi (plazma)dan
foydalaniladi (6.7-rasm). Yuqori temperaturali plazma olinuvchi uskunaga
plazmatron deyiladi.
Plazmatron (gorelka) lar konstruktsiyasiga ko`ra ikkiga ajratiladi. Bulardan
biri 6.7-rasm, a da keltirilgan rasmdan ko`rinadiki,
elektr yoy volfram elektrod 1 bilan payvandlanuvchi metallararo
oldiriladi
(elektrod
gorelka
korpusidan
keramik
materiallar
bilan
izolyatsiyalangan).
Yoy oldirilgach, gorelka kanaliga argon, geliy, azot yoki boshqa gazlardan
biri yuboriladi. Gaz yoy ustidan o`tayotganda siqilib energiya zichligi va
temperaturasi ko`tarilib, natijada ionlanib, gorelka soplosidan chiqishida yuqori
temperaturali tiniq, yarqiragan plazmaga o`tadi. Plazma yoy bilan birgalikda
payvandlash joyini bir damda eritadi, chunki uning temperaturasi 10000-20000°S
oralirida bo`ladi. Shuni aytish joizki , issiqlik elektrod uchidan uzoqlashgan sari
temperaturasi pasayadi. Masalan, bu oraliq, 6—8 mm bo`lganda temperaturasi
6000—8000° bo`ladi. Bunday gorelkalardan tok o`tkazadigan materiallarni
payvandlashda foydalaniladi. Bu usul yuqorida ko`rilgan usullarga qaraganda
quyidagi asosiy afzalliklarga ega:
energiya konsyentratsiyasining juda ko`pligi;
plazmali yoyning barkarorligi;
kichik 0,5—10 А li tokda qalinligi 0,025—0,8 mm li metallarni payvandlash
mumkinligi;
tok kuchi va gaz sarfi hisobiga yoy quvvatining rostlanishi.
Bu usulning kamchiligi shundaki, bunda soplo va elektrodlar tez ishdan chiqdi.
6.7-rasm, b da faqat plazma oqimida ishlaydigan gorelka sxemasi keltirilgan.
Sxemadan ko`rinadiki, gorelka tuzilishi 6.7-rasm, a dagi gorelkaga o`xshash bo`lib,
faqat bunda volfram elektrod va suv bilan sovitiluvchi mis yoki uning
qotishmasidan tayyorlangan soploaro yoy oldiriladi. Gorelkaga yuborilgan
ionlanuvchi gaz (argon, geliy, azot yoki ular aralashmalari) yoy ustunini siqib, uni
cho`zadi. Shuni qayd etmoq ham joizki, ionlangan gaz ustuni elektr zaryadlar
turg`unligini va yoy barqarorligini ta`minlaydi. Plazma oqimi plazmatron
soplosidan chiqishida uchi o`tkir mash`alga o`tadi. Shu boisdan bu
plazmatronlarda faqat metallarnigina emas, balki yarim o`tkazgich va dielektrik
materiallar (keramika, shisha va boshqalar) payvandlanadi. Bu usuldan
mashinasozlik korxonalarida qalinligi 120—140 mm gacha bo`lgan turli
materiallarni aniq chegara bo`yicha kesishda, shuningdek yeyilib ishdan chiqqan
detallarni tegishli metallar qoplab tiklashda, himoya metall qoplamalar olishda va
boshqa qator ishlarni bajarishda keng foydalaniladi.
6.7-rasm. Plazma yordamida payvandlash sxemasi:
a-bevosita; b-bilvosita; 1-volfram elektrod; 2-yoy; 3-gorelka soplosi; 4-soplo
kanali; 5-zagatovka; 6-plazma oqimi.
Metall buyumlarni elektron nur bilan payvandlash
Bu usuldan odatdagi sharoitda payvandlash kiyin bo`lgan turli
qalinlikdagi (0,01 — 100 mm), suyuqlanish temperaturasi yuqori bo`lgan (M o, W,
Ti va boshqalar) va kimyoviy aktiv metallar (Ze, Ur, Be va boshqalar) hamda
ularning qotishmalarini payvandlashda foydalaniladi. Bu usulda vakuum
kameraga kiritilgan metallarning payvandlash joyiga bir necha soniya davomida
elektron nur yuborilganda payvandlash joyi suyuqlanib, soviganda kristallanib
payvandlanadi. Buning uchun payvandlanuvchi metallarni 133- 10 4—133- 105 Pa
bosimli vakuumli kameraga kiritib, ularning payvandlash joyiga elektron tupi deb
ataluvchi qurilmaning volfram o`ramli spiral katodiga transformatordan 10 -35 kV
tok yuborilganda, u tezda 2500°S qizib, o`zidan juda katta tezlikda (4—5 km/s)
elektronlar ajratadi. Ular elektromagnit linzadan o`tganda katta konsentratsiyali
nurga o`tib, payvandlanuvchi metall (anod) yuziga (0,1—20 mm2) uzluksiz yoki
impulsli yo`nalganda, uni bombardimon qiladi. Natijada nurning kinetic energiyasi
issiqlik energiyasiga aylanib, ko`p miqdorda issiqlik (5000°-6000°S) ajraladi. Bu
energiya darhol payvandlash yuzasini suyuqlantiradi va nur olinishi boshqa yerga
o`tkazilishi bilan
bu uchastka kristallanib payvandlanadi (6.8-rasm). Bu usulda chok sifati yuqori
bo`lib, chokka yondoshgan zonasi o`takizib ketmaydi. Bu usulda oksidlanish
bormay, chokning sifati yuqori bo`ladi. Shuningdek, odatdagi sharoitda
payvandlamaydigan, qiyin eriydigan metallar (W, Mo) payvandlanadi.
6.8-rasm. Elektron-nur payvandlash
qurilmasining
sxemasi.
1-katod; 2-uchlik; 3-anod; 4-elektromagnid linza; 5-
zagatovka; 6-stol; 7-vakuum kamerasi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
