6-ma’ruza. Chiziqli ma’lumotlar tuzilmalari. Statik va dinamik massivlar. Chiziqli konteynerlar va ularni qo‘llash. Reja

Тўплам тушунчаси.

Маълумки, тўплам тушунчаси билан қайсидир маънода мактаб даврларидан танишмиз. Тўплам математикада бошланғич, фундаментал тушунчалардан бири бўлиб, элементлар мажмуасидан ташкил топади.
Таъриф. Тўплам бу бир турга тегишли бўлиб, такрорланмайдиган элементлар мажмуасидир.
Тўплам базавий турга тегишли бўлган барча қийматларни қабул қилиши мумкин. Шуни эслатиб ўтиш лозимки, базавий 256 тадан ортиқ қийматни қабул қилмаслиги лозим. Шу сабабли тўпламнинг базавий тури byte, char ва улар орқали ҳосил қилинган турлар бўлиши мумкин.
Тўплам тури маълумотлари учун ажратилган байтлар сони:
ByteSize = (max div 8)-(min div 8) + 1, бу ерда max ва min – тўплам базавий турининг юқори ва қуйи чегараси.


Аниқ бир Е элементнинг байт рақами қуйидагича аниқланади: ByteNumber = (E div 8)-(min div 8).


Тўплам устидаги амаллар:
Қўшиш (тўпламлар йиғиндиси, A+B); Айриш (тўпламлар айримаси, A-B); Кўпайтмаси(A*B);
Элементни тўпламга тегишли ёки тегишли эмаслигини аниқлаш (a in
A).


Massivlar
Massiv bir toifadagi elementlarning tartibli ketma – ketligi hisoblanadi. Massiv bironta nom va undagi elementlar toifasi orqali ifodalanadi.
Massivlar:

• 
  bir o’lchamli
  
• 
  ikki o’lchamli
  
• 
  ko’p o’lchamli
  

bo’lishi mumkin. 1 o’lchamli massivlar sodda bo’lib, undagi xar bir element xotirada ketma-ket joylashadi. Uning uchun xotiradan joy ajratilganda xar bir elementiga massivning toifasidan kelib chiqib sarflanadigan xotira xajmi elementlar soniga ko’paytiurilib topiladi.

A0

A1

A2

…

An

Masalan, int a[n] massiv qaraladigan bo’lsa, uning bitta elementiga 4 bayt joy ketadigan bo’lsa, massiv uchun ajratiladigan xotira sarfi 4*n bayt shaklida hisoblanadi.

H=
H – bu massivga sarflanadigan xotira xajmi;
h – bu 1ta elementga ajratiladigan xotira xajmi
Ikki o’lchamli massivlarda bir nechta qator va bir nechta ustunlar mavjud bo’ladi. Ustun va qatorlar kesishgan joyda massivning elementi joylashgan bo’ladi u elementni massivning qator va ustun raqami bilan aniqlanadi. Masalan, beshinchi qator va uchinchi ustunda turgan B matritsaning elementi B[5][3] kabi belgilanadi. Massivlar ustida matematik amallarni bajarish mumkin.
Ikki o’lchovli massivlarni matrisalar deb ham atashadi. Matrisalar xam statik tuzilma hisoblanadi.

A00	A01	A02	…	A0m
A10	A11	A12	…	A1m
A20	A21	A22	…	A2m
…	…	…	…	…
An0	An1	An2	…	Anm

Chunki uni dasturda ifodalaganda, o’lchamini ko’rsatish kerak. Dastur ishga tushishidan oldin matrisaning satr va ustunlar soni va toifasini aniqlanishidan kelib chiqib kompyuter uning uchun xotiradan joy ajratadi. Matrisa elementlari xotirada ketma-ket yacheykalarda joylashtiriladi, garchi uning alohida satr elementlari mantiqan quyidagicha keltirilsada, bitta satr elementlari xotirada ketma-ket joylashtirilgandan keyin uning davomidan ikkinchi qator elementlari joylashtiriladi va uchunchi va x.k.

A00

A01

A02

…

A0m

A10

A11

A12

…

A1m

A20

A21

A22

…

A2m

Undan tashqari ma’lumotlar tuzilmasi sifatida massivlar ustida boshqa maxsus amallarni ham bajarish mumkin. Dasturda massiv ustida ishlash uchun avval uning toifasi va o’lchami e’lon qilinadi. Massivni e’lon qilish ikki xil usulda amalga oshirilishi mumkin.

1.