6-laboratoriya ishi Mavzu: Burdon trubkali bosim o’lchash asboblarining strukturasini qurish. Nazariy qism

Naychasimon prujinali asboblar. Sezgir element sifatida naychasimon manometrik prujina ishlatilgan deformatsion asboblar laboratoriya va ishlab chiqarish praktikasida keng tarqalgan. Ayniqsa, bir o‘ramli naychasimon prujinali asbob — manometr, vakuummetr, manovakuummetr va difmanometrlar juda ko‘p qo‘llaniladi. Naychasimon prujinali asboblarning ishlash prinsipi o‘lchanayotgan bosimni bir o‘ramli yoki ko‘p o‘ramli naychasimon prujinaning elastik deformatsiya kuchi bi­lan muvozanatlashuviga asoslangan.
Aylana yoyi bo‘yicha bukilgan elliptik yoki yassi oval kesimli naychasimon bir o‘ramli prujina naycha ichidagi ortiqcha bosim yoki siyraklanishning o‘zgarishi natijasida o‘zining bukilishini o‘zgartiradi (6.1-rasm, a).
O‘lchanayotgan ichki va tashqi atmosfera bosimlari farqi ta’sirida naychali prujina deformatsiyalanadi: naycha kesimining kichik o‘qi kattalashadi, katta o‘qi kichiklashadi, bunda prujina bo‘shashadi va uning erkin uchi 1—3 mm ga siljiydi. 5 MPa gacha bo‘lgan bosim uchun naychali prujinalarni jezdan, bronzadan, undan ham yuqo­ri bosimlar uchun — legirlangan po‘lat va nikel qotishmalaridan tayyorlanadi.
K o‘rsatuvchi, o‘ziyozar, signal beruvchi manometrlarning va naychasi­mon prujinali bosim o‘zgartgichlarining ko‘pi to‘g‘ri o‘zgartgich qurilmalardan iborat. Ularda bosim ketma-ket sezgir elementning va u bi­lan bog‘langan mexanik ko‘rsatuvchi, qayd kiluvchi, kontaktli qurilmaning, pnevmatik va elektr o‘zgartgich elementining siljishiga o‘zgartiriladi.
6.3-rasmda bir o‘ramli pruji­nali manomerlarning kinematik sxemasi keltirilgan. Bosim o‘zgarishi natijasida prujina 3 uchining siljishi tortqi 5 orqali o‘q 6 da aylanayotgan sektor 1 ga uzatiladi.
Индуктив асбобларнинг ишлаш принципи ғалтак индуктивлигининг ташқи босим таъсиридан ўзгаришига асосланган.
6.4-расмда индуктив ўзгартирувчи элемент билан жиҳозланган босимни ўлчаш ўзгарткичининг схемаси кўрсатилган. Босимни қабул қилувчи мембрана 1 ўрамли электромагнит 2 нинг ҳаракатланувчи якори ҳисобланади. Улчанаётган босим таъсирида мембрана силжийди, бу индуктив ўзгарткичли элементнинг электр қарашилигини ўзгартиради. Агар ғалтакнинг актив қаршилиги, магнит оқимлари ҳисобга олинмаса ва ўзакда йўқотилса, ўзгарткич элементнинг L индуктивлигини қуйидаги тенглама бўйича аниқлаш мумкин.
L=W²μ₀·S/δ (6.2)
бу ерда, W — ғалтак ўрамлари сони, μ0 — .ҳавонинг магнит сингдирувчанлиги, S — магнит ўтказгич кўндаланг кесимининг юзи, δ—ҳаво оралигининг узунлиги.
Мембрананинг деформация катталиги ўлчанаётган босимга мутаносиблигини эътиборга олиб,
δ=K·P (6.3)
(6.2) тенгламани қуйидаги кўринишга келтирамиз:
L=W²·μ₀·S/K·P (6.4)
(6.4) тенглама босимни ўлчаш индуктив ўзгарткичнинг статик характеристикасини ифодалайди.
L ни ўлчаш, одатда, ўзгарувчан ток кўприклари ёки резонансли LC-контурлар томонидан амалга оширилади. 0,5... 1,0 МПа босимда мембрананинг қалинлиги 0,1 ...0,3 мм, босим 20...30 мПа бўлганда эса 1,3 мм. Мембрананинг силжиши миллиметрнинг юздан бир улушини ташкил этади. Индуктив босим ўзгарткичларнинг асосий хатоси ± (0,2—5)%.