6. kiyimdagi dekor va tanlanadigan materiallar

43 - rasm. Tarixiy kiyimda gazlama va bezak
Bezash turini, uning joyni tanlash kiyimning turi va nimaga muljallanganligiga, kiyim shakliga, materialning fakturasiga, jinsqyosh omiliga, odam gavdasining turiga, gavdaning shaxsiy xususiyatlariga, xarakteriga bog’liq.
6.1. GAZLAMA RASMI
Gazlama rasmlari turliqtumanligini geometrik, o’simlik, hayvon va aralash xarakterdagi rasmlar bilan ko’rsatish mumkin bo’lib, bunda geometrik rasmlar alohida o’rin to’tadi. Geometrik xarakterdagi rasm sof geometrik yoki kuchli geometriklashtirilgan shakllardan yasaladi. Ularga klassik rasmlar (no’xat, yo’l, katakcha va ularning variantlari) kiradi. Geometrik shakl va yo’llarning mumkin bo’lgan barcha uyg’unliklari foydalaniladi. o’simlik xarakteridagi rasm o’simlik dunyosining tasviriy va uslublashtirilgan shakllaridan iborat bo’ladi.
To’qimachilik rasmida hayvonlar tasviri ko’pincha kuchli uslublashtirilgan echimda bo’ladi - ko’pinchа chiziqlar yoki tekisliklar naqshli echimlar yoki multiplikatsion yumshoq hazil sifatigacha etkaziladi.Bunday gazlamalarda aralash motivdagi rasmlar keng qo’llanadi. Kompozitsiyaninг "loskut" echimi o’simlik va geometrik motivlar uyg’unligida tuziladi. Mavzuiy rasmlar suvenir bosh va tikuvchilik ro’mollarida yaqqolroq namoyon bo’ladi. Gazlamada bajarilgan rasm aniq naqsh motivlarning ko’p yoki kam sonidan iborat bo’lishi mumkin, ular miqdori turliqtuman. Gazlamada takrorlanuvchi (raportda) rasm o’lchami esa ishlab chiqarish sharoitlari (bosmalash valining kengligi, bosmalash elagi yuzasi va hokazo)dan bog’liq bo’ladi. Gazlama kupon rasmga (raport gazlama kengligiga teng) ega bo’lishi mumkin, bunday gazlamalar, odatda, tantanali yoki yozgi (dam olish) uchun mo’ljallangan bo’ladi.
Kiyim turli turlarini modellashtirishda gazlama rasmlarini tanlashga jiddiy qarash, uning xarakteri va xususiyatlari jins yosh belgiga qarab kiyim taqsimlanishiga ko’ra, funktsional vazifasi, mavsum va kiyimni tayyorlash xarakteriga jihatlaridan hisobga olish lozim. Bolalar kiyimi uchun gazlamalar har doim kompozitsiya alohida aniqligi, murakkab bo’lmagan, kulgili rasmlarning oson o’qilishi va rang sofligi bilan ajralib turadi. Keksa yoshli kishilar uchun gazlamalar past tuslarda, naqshli motiv mayda yoki o’rtacha kattalikdagi rasmlar bilan bajariladi. Biroq bu odatlardan tezqtez chekinadilar. Bunday gazlamalar ko’pincha yoshlar zamonaviy kostyumida modali ohangga ega bo’ladi.
Keksa odamlar esa vazifasiga ko’ra ko’proq ochiq tusdagi etarlicha kontrast naqshli shakl ishlanmali gazlamalardan foydalanishadi. Bunday gazlamalardan kiyimlar "yoshartiradi" va figura konturidan e`tiborni uzoqlashtiradi. Kiyimlar tayyorlashdagi gazlamalardan foydalanishdagi hozirgi erkinlikka qaramay ta`kidlash mumkinki, erkaklar uchun sorochkalar ishlab chiqarishda afzallik naqshli motiv mayda yoki o’rta kattalikdagi rasmli, bosiq koloritda geometrik yoki kuchli uslublashtirilgan xarakterdagi yoki etakchi murakkab rang uslub ohangida yoki sof ranglar nisbatida hal etilgan aralashlikdagi gazlamalarga beriladi. Kiyimlarning amaliy faoliyati jamoada o’tadi. Jamoa ishi sharoitlari ma`lum darajada kostyumning xarakterini ham, u uchun gazlama tanlashni ham ma`lum darajada aniqlaydi. Ish uchun kostyum o’z jihozlari, rangli echimga ega ma`lum xonada yaqin masofada qabul qilinadi.
Kiyim (ko’ylaklar, bluzkalar, yubkalar, sarafanlar, erkaklar sorochkalari va hokazo) mayda yoki o’rtachа rasmli ancha kontrast rangli gazlamalardan yaratilishi mumkin.
Gazlamaning yirik rasmi yumshoq kolorit yoki naqshli shakl elementlarini "nozik" ishlanishini talaб etadi. Bu printsiplarda kundalik kiyimning hal etilishi nafaqat individual kostyum yaratishga, balки kishilar jamoasini ma`lum yaxlitlikda qabul qilishga imkon beradi. Forma kiyimini modellashtirishdа ma`lum darajada individuallikning namoyon bo’lish imkoniyati ma`lum darajada torayadi, biroq bunday kostyum mehnat jamoasini atrofqmuhitda ko’proq ifodaliroq namoyon etadi.
Bayramona va turli dam olish turlari uchun muljallangan kostyumlarda juda keng rasmlar qamrovi bo’lgan gazlamalardan foydalaniladi.
Kiyimlarning mavsumlarga ko’ra bo’linishi gazlama rasmlarini tanlashda ham aks etadi. Yil faslining sovuq vaqti uchun kiyimni (kuzgi - qishki davr) iliq, to’yingan tusli geometrik abstrakt va uslublashtirilgan rasmli gazlamalardan bajarish afzalroq, issiq palto va kurtkalar uchun plash guruh gazlamalari sovuq, yostiq tuslarida bajariladi. Issiq yil fasli (bahorgiqyozgi davr) kiyimi uchun tasviriy xarakterdagi engil o’simlik rasmli o’tkir kontrast ranglar yoki ochiq sof tusli gazlamalar ko’proq to’g’ri keladi.