6 amaliy mashg‘ulot tashkilotlardagi mehnatni muhofaza qilish va sanoat xavfsizligini boshqarishdagi xavfli obyektlari

Gaz bilan payvandlash ishlari. Gaz bilan
payvandlash ishlarida atsetilen qizishi va bаllonda bosim
oshib ketishi natijasida portlash. kislorod ballonlari
portlashi, erigan metallar ta’siridа tana qism-larining
kuyishi, atsetilendan zaharlanish kabi xavflar sodir bo‘ladi.
Havo tarkibida atsetilen bug‘larining miqdori 2,2...8,1 %
bo‘lsa, portlashga xavfli, 7...13 % bo‘lsa, o‘ta xavfli
hisoblanadi. Agar umumiy hajmda atsetilen miqdori 2,2 dan
8,1% gacha bo‘lsa, portlashga xavfli hisoblanadi.
Atsetilenning 7 ... 13% li konsentrat-siyasi o‘ta xavfli
138
sanaladi. Atsetilen generatorlarini ishlatishda kalsiy karbidni
ho‘1 idishga solish, ularni idishlarga belgilangan me’yordan
ortiq yuklash, bitta generatordan bir necha gorelkalarda
foydalanish, regulatorni avtomatik tarzda o‘chirish, atsetilen
generatorlarini o‘tish joylariga, zinapoya maydonchasiga,
kompressor qurilmalari yaqiniga, shuningdek, odamlar
gavjum yerlarga va qorong‘i joylarga o‘rnatish taqiqlanadi.
Qish paytida suv saqlanadigan zulfakni muzlab qolishdan
saqlash uchun - 20 oС sovuqda unga 21% li osh tuzi
aralashmasi, -20o,- 30oС li sovuqda esa 30% ikkilamchi
kalsiy xlor aralashmasi aralashtiriladi. Generatorlar har oyda
bir marta tozalanib, 3 oyda bir marta bo‘laklarga bo‘lib
yuvib turiladi. Payvandlash vaqtida payvandlash joyidan
kislorod balloni 5 m, ko‘chma gaz generatori kamida 10 m
uzoqlikda joylashtirilishi kerak.
Payvandchi gorelkani yoqayotganda avval kislorod
jumragini, so‘ngra atsetilen jumragini burab hosil bo‘lgan
aralashmani o‘t oldirishi, gorelkani o‘chirishda esa avval
atsetilen, so‘ngra esa kislorod jumragini berkitishi kerak.
Payvandlashda ishlatiladigan ballonlarni yog‘ va moylar
bilan ifloslanishiga уo‘l qo‘ymaslik kerak. Ular turli
ranglarga: kislorod balloni – havorang (ko‘k), atsetilen balloni
– oq, propan-butan balloni – qizilrangga bo‘yalishi lozim.
Ballonlar maxsus kataklarda vertikal holatda saqlanishi zarur.
Payvand ishlarini bajarayotganda atsetilen generatoriga
kislorod kirib qolishi va olov alangasining qayta urilishi
natijasida generator yorilib ketishi, karbid solingan bochkani
ochayotganda unda atsetilen-havo aralashmasi hosil bo‘lib
portlab ketishi, kislorod ballonlarini ochayotganda uning
klapani va shtutseriga yog‘ kirib qolgan bo‘lsa ham portlash
sodir bo‘lishi mumkin. Shu sababli, gaz bilan payvandlash
ishlariga 18 yoshga to‘lgan, tibbiy ko‘rikdan o‘tgan, payvand
ishlarini bajarish bo‘yicha maxsus kurs o‘qishlarini bitirib
139
guvohnoma olgan, xavfsizlik texnikasi bo‘yicha уo‘riqnoma
va sinovlardan o‘tgan tajribali ishchilargagina ruxsat etiladi.