6- § Azimut va masofani o’lchash

6- § Azimut va masofani o’lchash

Geografik xarita — insoniyatning buyuk kashfiyoti. Yer yuzi va har bir joyning tabiiy sharoiti, aholisi va uning xo‘jalik faoliyati geografik xaritalarda hamda joy planida tasvirlanadi.

Joyda ufq tomonlarini aniqlash. Agarda keng tekis joyga chiqsangiz, Siz turgan yer doira shaklda ko‘rinadi. Doira shakldagi tekislik ning chetida osmon bilan Yer tutashib turgandek tuyuladi (15-rasm). Ana shu osmon bilan Yer tutashgan chiziq ufq deb ataladi. Sizdan ufqqacha bo‘lgan doira shakldagi tekis yer ufq tekisligi deyiladi.

Joyda ufq tomonlarini aniqlash. Agarda keng tekis joyga chiqsangiz, Siz turgan yer doira shaklda ko‘rinadi. Doira shakldagi tekislik ning chetida osmon bilan Yer tutashib turgandek tuyuladi (15-rasm). Ana shu osmon bilan Yer tutashgan chiziq ufq deb ataladi. Sizdan ufqqacha bo‘lgan doira shakldagi tekis yer ufq tekisligi deyiladi.

Azimut

Azimutni kompas yordamida aniqlash. Har qanday aylana 360°ga bo‘lingan (Kompas nima? U qanday tuzilgan? Bularni «Tabiatshunoslik» fanidan eslang).

Xo‘sh, azimut nima? Azimut — joydagi ikki yo‘nalish orasida hosil bo‘lgan burchak. Bu yo‘nalishlardan biri doim shimolga, ikkinchisi esa biz aniqlash lozim bo‘lgan predmetga (biror daraxtmi, simyog‘ochmi) yo‘nalgan bo‘ladi (16-rasm).

Masofani o‘lchash. Biror joyning planini tuzayotganda masofalarni o‘lchashga to‘g‘ri keladi. Bir-biriga yaqin turgan ikki predmet

orasidagi masofani metr yoki ruletka yordamida o‘lchash mumkin.

Lekin boriladigan joygacha bo‘lgan masofani yoki tabiatdagi ikki

predmet ora li g‘ini qadamlab o‘lchash qulay.

Tayanch tushunchalar:

Joy plani

kompas

o‘lchov g‘ildirak

ufq

Azimut

metr

ufq tomonlari

Ruletka

Savollar:

1.Ufq deb nimaga aytiladi? Ufq tekisligi nima?

2. Ufq tekisligining asosiy tomonlari kompas yordamida qanday

aniqlanadi?

3. Ufq tomonini mahalliy belgilarga qarab qanday aniqlash

mumkin? Azimut nima?

Uyga vazifa:

1.Azimutni kompas yordamida qanday aniqlashni ko‘rsating.

2.Uyingizdan maktabgacha bo‘lgan masofani o‘lchang. So‘ng bu yo‘nalishni daftaringizga chizib oling